Tahanan, Si Andrea

“Dlawin mu nman aq.” Text sa akin ni Andrea. Matagal na rin siya sa Taguig. Noong Hunyo pa. Takot na takot nga siya noong lumuwas. Di raw niya alam kung paano pakikisamahan ang pamilya ng “asawa” niya.

Matagal na rin kaming di nagkikita. Noong Mayo pa ang huli, noong pista. Pebrero na ngayon. Naisip ko kaagad, ano na kaya ang itsura niya?

Lampas ala-una nang dumating ako sa Duhat. Sabi ni Andrea, doon daw ako magpababa sa traysikel. Akala ko, lampas isang oras lang mula Valenzuela hanggang Taguig, dahil Sabado naman. Pero higit dalawang oras ang naging biyahe ko. Walang galang ang traffic maski sa Sabado. Alas-dose niya ako pinapupunta. Para tanghalian. Pero lampas ala-una na nga. Gutom na gutom na ako.

Pagtaas ko nang tingin, malapit na si Andrea. Kilik si Alexa, anak niya. Sa malayo pa lang, halatang ang laki nang ipinayat niya. Naka-short na maong siya at puting blouse.

“Parang ang laki nang itinaas mo,” sabi niya nang naglalakad na kami. Nakangiti siya. Iyong ngiting sa labi lang, hindi kasama ang sa mga mata.

“Ewan, hindi ko napansin,” napangiti ako, natutuwang tumangkad ako. Kahit hindi ako makapaniwala dahil magbebeynte-kuwatro na ako.

“Mabuti’t pumunta ka.”

“Pinilit mo ako, e,” tumawa ako. “Joke lang.”

Natawa siya. “Sira-ulo!”

Hindi ko muna siya binati ng happy birthday. Marami sa mga tao ang talagang sinasalubong ang birthday ng mahal sa buhay. Bumabati nang 12:00:00. Maganda ang ganoon. Tanda ng pagmamahal. Pero ako, para maiba, kung di ko nabati nang ganoon, kung umaga ko na lang mababati, gabi ko na lang babatiin. Para hindi man ako ang una, ako naman ang huli. Parang sa sayaw. Last dance.

Lumiko kami sa isang kanto. Tapos, lumiko ulit. May half court na basketbolan. May naglalarong mga teenager. Nangakahubad kahit katirikan ng araw. Huminto si Andrea sa gate ng isang apartment na may tindahan. “Tara.”

May mga tao sa tindahan. Isang babaeng lampas beynte anyos siguro, at isang matandang babae. Nag-magandang tanghali ako. Huhubarin ko sana ang sapatos ko. Pero huwag na raw, sabi ni Andrea.

“Sino ‘yon?” narinig kong sabi ng matanda.

“Bisita yata ni Andrea,” sagot ng babae.

Umupo ako sa silya sa tabing-pinto. Makalat ang sala. May mga tikluping damit pa sa sopa. Pulang linoleum ang sahig. May 33 inches na TV sa divider, may DVD, amplifier at dalawang malaking speaker. Sa isang sulok, may makinang panahi. Halatang hindi ginagamit. Walang malapit na mga tela, ni medida.

“Dito tayo,” kinawayan ako ni Andrea.

Dumiretso ako sa kusina. Nakaupo na si Andrea, kilik-kilik pa rin si Alexa. May dalawang bandehadong pansit at isang bowl na fruit salad sa mesa. Tanaw na tanaw sa kusina ang sala. Maganda ang puwesto ng mesa, makakapanood ang kumakain kung bukas ang TV.

“Bababa ka, Anak?” tanong ni Andrea kay Alexa. Maputi ito, naka-pink na blouse, naka-pony tail. “O, ‘wag magulo, a. May bisita si Mama.”

Ngayong malapitan, napansin kong ang laki nang ipinagbago ni Andrea. Beynte-kuwatro na siya ngayon. Mas matanda siya sa akin ng buwan. Pero parang nasa beynte-otso na siya. Mas maiksi ngayon ang buhok niya. Lampas balikat lang nang kaunti. At parang hindi inaalagaan. Walang kintab. Parang tuyung-tuyo. Walang kislap ang mga mata niya. Di tulad dati na mapupungay.

Anim na taon kaming magkaklase sa elementarya, sa Nueva Ecija. Nagkahiwalay lang kami nang lumipat ako sa Valenzuela, noong hayskul. Ngayon, siya na lang sa mga kaklase namin ang pinakamalapit sa akin. Hindi ko magawang maging malapit sa iba, dahil puro pagpapasosyal ang alam nila. Sa mga kita-kita, pinag-uusapan ang mga mali sa buhay ng isang kaklaseng hindi pumunta.

Inabutan ako ni Andrea ng plato. Sa ibabaw, may platito at kutsara’t tinidor. “Kain na.”

Kumuha ako ng pansit. Gutom na talaga ako. Natuwa ako na walang maraming atay ang pansit niya. Hindi masarap ang pansit pag masyadong maraming atay. Nag-iiba na ang lasa.

“Buti’t pumunta ka. Ikaw lang ang bisita ko, e. Alam mo ba?”

Nahinto ako sa pagkain. Natahimik ako. Sa amin, basta merong may birthday, hanggang hatinggabi ang inuman. Magulo. Masaya. At dapat lang naman talaga, minsan lang sa isang taon ang kaarawan. Pero siya, ako lang ang bisita niya. At parang ang lungkot-lungkot niya.

“Mabuti, wala kang pasok ‘no?”

“Oo,” tininidor ko ang kikiam. Nabanggit ko sa kanya dati na weekdays lang ang klase sa Adamson. Filipino teacher ako roon.

“Hindi ka naiinip dito?”

“Naiinip din. S’yempre.”

Magsasalita na sana ako nang biglang tumugtog sa sala ang ‘Damn Regret’ ng Red Jumpsuit Apparatus. Ang lakas. Nagulat ako. The moon is shining bright! The moon is feeling bright!

Naningkit ang mga mata ni Andrea. Napailing siya. Nakatingin lang ako sa kanya. Lumakas pa ang tugtog. Para na kaming sinisigawan. Damn regret, I’ll try to forget. Don’t worry about me caused I’m real fine.

“Bastos,” mahina lang ang pagkakasabi ni Andrea. Pero malutong.

“Alam mo,” sabi niya, “kaya minsan, gusto ko na lang um’wi kina Nanay. Lagi lang ako sa k’warto, alam mo ba?”

“Alam ba nila?” napatingin ako kay Alexa. Nasa sahig ito, naglalaro ng tablet. Kamukhang-kamukha ito ni Alexis.

Umiling siya.

Dalawang taon din sina Andrea at Alexis. Madalas ngang sabihin noon sa akin ni Andrea na magpapakasal na sila. Halatang mahal na mahal niya si Alexis. Guwapo si Alexis. Medyo matangkad. Maputi. Chinito. Gusto na raw ni Andrea na magkaanak sila. Pero hindi naman daw siya nabubuntis pa. Naikukuwento niya sa akin pag nagkaka-text kami. Naiinis ako. Sa akin, kapag ang isang bagay, nakakahiya, at di mo ikinahiya, mas nakakahiya. Kasi, immune ka na. Normal na lang sa iyo. Naiinis ako noon kay Andrea, hindi na siya nahihiyang ikuwento iyon sa akin.

Pero nang nabuntis siya, hindi siya pinanagutan ni Alexis. Kung bakit, ewan. Sabi raw, kung si Andrea ang makakatuluyan niya, ikamamatay niya. Ni hindi nga raw nito alam kung sa kanya talaga iyong bata. Pero nakabuntis din ito ng iba. At ang masaklap, iyon, pinakasalan. Kay Nanang Kadya ko na ito nalaman, kapitbahay nina Andrea, kumare ni Lola. Hindi rin daw alam ng tatay ni Andrea na nakasal sa iba iyong lalaki. Inilihim daw. Magwawala raw kasi ito. Magkakagulo lang. Hindi alam ni Andrea na alam ko ang mga iyon.

Nang minsan daw, kapapanganak lang noon ni Andrea, doon siya sa bahay ng lalaki umuuwi, kailangan niya ng tubig na mainit, pero ni hindi siya ikinuha niyong lalaki. Nakatingin lang ito sa kanya. Siya pa ang kumuha ng tubig na mainit.

Pagkatapos kong malaman ang mga iyon, naisip ko, bakit, ano ba ang ugali ni Andrea? Bakit ayaw na ayaw ni Alexis? Kasi, sa akin, okey si Andrea. Pero ganoon nga siguro. May distansiya ang tao sa isa’t isa. Iba sila kung titingnan mo mula sa taas at mula sa kanan, kung malayo at kung malapit. Siguro, nasa magkaibang anggulo kami ni Alexis, at nasa magkaibang layo.

Tapos, nalaman ko, kay Nang Kadya pa rin, na textmate na dati ni Andrea ang kinakasama niya ngayon. At kahit noong sila pa ni Alexis, nagkikita na sila.

“Ilang taon na ba ‘yan?”

“Two, and eight months.”

Napangiti ako. Ganoon sigurong maging magulang. Tanda, maging ang bilang ng buwan ng anak. Isang uri ng pagmamahal. Ako, kung tatanungin ako, kung ilang taon na ako, kasama ang buwan, pakakaisipin ko pa ang sagot.

Pumasok sa kusina iyong matanda kangina sa tindahan. May hawak na plato. Kumuha ng pansit. Payat ito. Nakalipistik pa. Maitim. Kulot ang maiksing buhok. Malalaki ang mata. Matandang babaeng bersiyon ng kinakasama ngayon ni Andrea, nang makita ko sa Facebook. Walang-wala sa itsura ni Alexis.

“Be, birthday mo?”

Umiling si Andrea. Yumuko. “Hindi, Nay.” Basag ang boses niya.

Halos mapuno ang plato ng matanda. Mauubos niya kaya iyon?

“Happy birthday, Be,” hinawakan nito si Andrea sa balikat, saka umalis.

Mabilis na pinunasan ng palad ni Andrea ang kaliwang mata.

Nabigatan bigla ang loob ko sa mga kasama niya sa bahay. Naalaala ko iyong nakatambak na damit sa sopa. Kung sa bahay namin iyon, at may darating na bisita, itatabi ang lahat ng kalat na puwedeng itabi. Magdyi-general cleaning pa. Hindi pa man din nila alam na hindi naman anak ng anak nila si Alexa, ganyan na. Papaano pa pag nalaman? Pero hindi rin naman tanga ang mga tao. Siguro, may hinuha na rin sila na anak ni Andrea sa iba si Alexa. Walang hawig sa matanda si Alexa.

“Andrea,” tumigil ako saglit. Malungkot ang anyo ni Andrea. “Ba’t di pa kayo magpakasal?”

“Saka na, Mac.”

Nakuha ko ang “saka na” niya. Marami pa ang kailangang ayusin. Kasama na ang emosyon. Kailangan ding mag-ipon ng tapang at tatag.

‘Give Your Heart A Break’ na ni Demi Lovato ang tumutugtog. Sobrang lakas pa rin. Now here we are, so close yet so far. Haven’t I passed the test?

“E ba’t di na lang kayo lumipat?” hininaan ko ang boses ko.

“Sinasabi ko ‘yan sa kanya, Mac,” parang tinatamad si Andrea sa boses niya. “Pero lagi lang s’yang walang kibo. Nag-aaway na nga kami dahil d’yan, e. Alam mo, kasi, Mac, hirap na hirap ako dito,” pinunasan niya uli ng palad ang mga mata niya. Napayuko na lang ako. “Mas gusto ko pang magkulong sa k’warto, kesa makausap sila. Matutulog na lang kaming mag-ina.”

Tumango ako. Nauunawaan ko siya. Ngayon ko naramdaman ang hirap nang nakikitira. Nanghihinayang kaya siya sa mga araw na nasasayang sa kanya?

“Minsan, alam mo, gusto ko na lang maiyak. Gustung-gusto ko na lang um’wi. Kaya lang, pa’no naman s’ya. E, gusto n’ya, dito kami. Alam mo, Mac, minsan, naiisip ko, pa’no ‘ko tumatagal nang gan’to.”

Ewan. Pero bigla kong naramdaman, na siguro, sising-sisi siya sa mga naging kapangahasan niya sa buhay niya. Sa mga pagpapadalus-dalos niya. Pero kahanga-hanga na ni hindi iyon nasaling ng mga salita niya.

Pinilit kong ibahin ang usapan namin. Kung anu-ano ang napagkuwentuhan namin. Mga kalokohan namin noong elementarya. Kung saan na nagtatrabaho si Ganito at si Ganyan. Na buti’t tinalo ng San Mig Coffee ang Rain or Shine. Crush na crush niya kasi sina Marc Pingris at James Yap. Pero mga labi lang ni Andrea ang ngumingiti. Hindi ang mga mata niya.

Mag-a-alas-tres na nang magpaalam ako. Ayokong magpa-alas-singko. Ayokong abutan ng rush hour. Nagpaalam ako sa matanda nang aalis na ako.

“Sige,” nasa sopa ito, kumakain. Kakaunti na lang ang pansit.

Naalaala ko si Mama. Kung siya siguro ang nasa sitwasyon nitong matanda, ang sasabihin niya, “O, kadarating mo lang, a. Aalis na agad? Di ka man lang magbalot ng pansit?” Itong matandang ito, ni pabalat-bunga, wala.

Nasa kanto na uli kami. Iniwan na ni Andrea si Alexa.

“O, pa’no? Kita-kits na lang sa Mahal na Araw?” sabi ko. “Uuwi ka ba?”

Tumango siya. Nasa mga mata pa rin niya ang lungkot.

Natahimik kaming dalawa. Narinig kong bigla ang ingay ng mga dumaraang traysikel, ng mga naglalakad at ng nagtitinda ng ice cream.

“Happy birthday,” hindi ko na napigilan ang sarili ko na batiin siya. Hinawakan ko siya sa balikat.

“Salamat, Mac.” Napangiti siya. Mas basag ang boses niya.

“Guadalupe?” sabi ng humintong traysikel.

Tumango ako.

“O, pa’no?” sabi ko.

“Sige. Ingat ka, a. Salamat ulit.”

“Wala ‘yon. Happy birthday, a.”

Tumango siya. Sa isip ko, mamayang 11:59, babatiin ko uli siya.

Bumakrayd ako sa traysikel. Palayo, nakatingin pa rin ako kay Andrea. Naglalakad na siya pabalik sa inuuwian niya. Sa inuuwian niyang hindi niya maituring na tahanan. Sa inuuwian niyang siya pang ugat ng kanyang mga paghihirap.