Mula
nitong Disyembre 15, hindi ko maipaliwanag ang nararamdaman ko. Lalo kapag
nakakarinig ako ng Christmas song sa kapitbahay, sa aming radyo o sa mga
bangketa at mall. Pag naririnig ko sa TV Patrol o sa 24 Oras ang mga linyang,
“Sampung araw na lang po, Pasko na.” Pag ginagabi ako nang uwi at nakikita ko sa
mga kalsada at sa malalaking gusali ang masisiglang Christmas light at umiilaw
na mga parol. Minsan nga, nainis pa ako sa Landmark Trinoma. Nobyembre iyon,
gabi. Pauwi ako. Nasa dyip ako noon, kagagaling lang sa UP Diliman. Bahagya
akong nainis nang makita kong nagliliwanag ang mall sa sobrang dami ng nagsabit
at naglambiting mga Christmas light. Iba’t iba ang kulay. Parang matalim at
manipis na kutsilyo, gumuhit sa isip ko, na ang gayong gawain ay matinding
kapitalismo. Ginagamit ang Pasko para tumaas ang benta. Mas masarap nga namang
mamili kung dama mo sa binibilhan mo ang Kapaskuhan.
Ang
sinasabi kong hindi maipaliwanag na nadama ko—ay kahungkagan. Hindi ako
makapaniwala na sampung araw na lang, Pasko na. Na umuunti pa, nagiging siyam,
walo, pito, habang papalapit ang araw. Hindi ako makapaniwala na ilang araw na
lang, Pasko na, at hindi ko pa rin ito ramdam. Hindi ko maunawaan kung bakit parang
wala lang ito sa akin. Parang paghihintay sa isang pangkaraniwang araw—pangkaraniwang
araw na ipinagpipilitan ng lahat na espesyal. Maging sa mga coteacher ko at mga
kaibigan, ganito ang naririnig ko. “Hindi ko ramdam ang Christmas,” sabi ng
isa. Ano ang nangyari sa aking Pasko? Bakit kumupas ang kulay nito?
Salamat
sa pagtanga kung gabi, sa pagmumuni sa harap ng mga tasa ng tsaa at kape, sa
paglalakad nang mag-isa at sa ilan pang anyo ng paglilimi, naunawaan ko ang
pinanggagalingan ng gayong kahungkagan.
Madalas
kong marinig noong bata pa ako ang linyang, “Para lang sa bata ang Pasko.” At
dahil wala akong karanasan na gaya ng sa mga kinaringgan ko niyon, hindi ko iyon
nauunawaan. Pumapasok lang sa isang tenga at lumalabas sa kabila, sabi nga.
(Sapagkat ganoon naman ang pag-unawa. Hindi sapat na kilala lang ang salita.
Kailangang nauunawaan ang dala nitong diwa. At para mangyari iyon, may danas
dapat ang nakakarinig/nakakabasa.)
Nagtataka
rin ako noon kung bakit may mga taong Paskung-Pasko ay nagtatrabaho.
Takang-taka ako tuwing nakikita ko ang mga kabaranggay namin sa Callos, sa
Nueva Ecija, kung bakit Paskung-Pasko ay may dalang lilik ang ilan at
nagpupunta sa tumana. Kung bakit may mga nakasakay pa sa kalabaw o patuki at
nagpupunta sa bukid. Kung bakit maraming nanay at tatay ang Paskung-Pasko ay
hindi man lamang nakapanglakad. Huwag na iyong bagong damit. Iyon na lamang
nakabihis nang pang-alis.
Ilang
araw bago mag-Pasko, nabasa ko sa isang photo sa Facebook ang isang joke. Ang
mga ito raw ang yugto ng buhay ng tao: una, naniniwala ka kay Santa Claus;
ikalawa, hindi ka na nanininiwala kay Santa Claus; ikatlo, ikaw na si Santa
Claus; ikaapat, kamukha mo na si Santa Claus. Natawa ako sa huli. Kamukha mo na
si Santa Claus. Karaniwan na sa nagkakaedad ang gayong katawan. Mataba at alun-alon
ang bilbil. Pero hindi ko ni-share ang photo, o ni-like man lamang. Joke itong
malaki ang kurot sa dibdib ko.
Dati,
noong nasa elementarya pa ako, espesyal sa akin maging ang Setyembre 1. Sabi
nga, “Ber na, malapit na ang Pasko.” Lalo akong natutuwa pag nadarama ko ang
malamig na simoy ng hangin na binabanggit sa mga awiting pamasko, kapag nangangatog
ako sa ginaw kung gabi at hirap na hirap sa pagbangon kung umaga. Iba pa man
din ang lamig sa amin, dahil bukid na ang likod-bahay namin. Noon, kung
magpa-Pasko, natutuwa ako sa mga Christmas song, sa kumukuti-kutitap na
Christmas light, at sa mga parol na parang duyang nilalaro ng hangin sa
pagkakalambitin ng mga ito sa kisame. Kahit napakapangkaraniwan lang ng mga
dekorasyong iyon. Nag-aaya rin ako ng mga makakasama sa pangangaroling. Mga
pinsan ko o mga kababata.
Pag
hapon ng Pasko at pauwi na kami sa Peñaranda, galing Gapan, Nueva Ecija,
tuwang-tuwa ako habang tinutuos ko sa isip ko ang mga naaginaldo ko. Lalo kung
ang suma total ay umaabot sa isang libo. Iyon din ang mga panahon na naiinggit
ako sa dalawa kong kapatid at sa mga pinsan ko, dahil mas marami silang ninong
at ninang. Isang pares lang kasi ang ninong at ninang ko dahil biglaan ang
pagpapabinyag sa akin dahil sakitin ako noong sanggol pa.
Sa
gayong edad, ang tingin ko sa Pasko ay pagkuha sa akin nina Mama at Papa, para
isama sa Valenzuela at ibili ng mga damit sa SM o sa Grand Central sa
Monumento. Pagpunta sa Gapan para mamasko sa mga kamag-anak namin sa panig ni
Papa. Pagmamano sa mga tao na sa mukha ko lang kilala o na noon ko lang nakita.
Pagtikim o pagtingin sa iba-ibang pagkain. Pagsisimbang-gabi sa IEMELIF.
Pagki-Christmas Party sa eskuwelahan, o pagki-Christmas Party naming mga bata
sa kapilya. At pagbili ng mga laruan mula sa mga tinanggap na aguinaldo. Noong
simula, robot na nagiging sasakyan ang gusto ko. Kalaunan, pellet gun.
Ang
tingin ko rin noon sa Christmas vacation ay hindi bakasyon. Hindi iyong panahon
para mag-relax, panahon na walang gagawing assignment at hindi kailangang
gumising nang maaga. Ang tingin ko noon sa bakasyon ay panahon para maglaro
kami ng mga kababata ko, na mga kapitbahay namin. Hindi rin namin iyon
tinatawag na Christmas vacation, kundi “bakasyong munti.” Munti sapagkat
naikukumpara sa summer vacation na higit na mahaba.
Nang
maghayskul ako, nag-iba na ang tingin ko sa Pasko. At ni hindi ko iyon napansin.
Ang tingin ko na noon sa Pasko ay panahon para pumorma, ipakita sa iba ang
magandang bihis, at tumanggap ng mga papuri sa mga kamag-anak. Na kesyo ang
puti-puti ko at iba pa. Habang ang tingin ko naman sa bakasyon ay panahon para
umuwi sa Nueva Ecija, at magpakasaya. Panahon para makasama sina Nanay at
Tatay, lola’t lola ko, na matagal kong hindi nakita. Panahon para
makipagkulitan sa mga pinsan ko. Hanggang nang magtapos ako sa kolehiyo, ganito
ang pananaw ko. Normal na normal sa isang teenager. Bahagya pa nga akong
nailing sa sarili noong nasa unang taon na ako sa hayskul, at balak ko pa ring
ipambili ng pellet gun ang napamaskuhan ko.
Nang
magbeyte anyos ako at nang nagtatrabaho na ako, unti-unti, nagbago uli ang
pagtingin ko sa Pasko. At hindi ko ulit ito agad namalayan. Hindi na espesyal
sa akin ang Setyembre 1. Katunayan, may dala pa nga itong mga hibla ng lungkot
at takot na isinasaboy sa aking mukha. Sapagkat malapit na ang Pasko. At pagkatapos
nito, Bagong Taon na. Panahon na ng paglilimi sa kung ano lamang ang mga nagawa
ko sa lumipas na taon. Pag patapos na Oktubre, mas matingkad pa kung minsan sa
isip ko ang paparating na 13th month pay kaysa sa paparating na Pasko. Hindi
naman sa pagtatanggol sa sarili, ngunit hindi naman pagiging mukhang pera ang
ganito. Sabihing namulat lang ako sa katotohanang kailangan ng tao ang pera.
Pambayad sa bahay, kuryente, tubig at internet. Pang-enroll at pambili ng
bigas. Higit kaysa pambili ng laruang robot at pellet gun.
Hindi
na rin ako gaanong natutuwa sa mga dekorasyong pamasko. Masarap na lang sa mata
ang mga ito. Hindi na gaano iyong sa dibdib. Naisip ko nga, papaano kaya kung
makikita ng batang ako ang higanteng mga Christmas tree na nakikita ko ngayon
sa mga hotel at mall? Papaano kaya kung makikita niya ang makukulay na
fireworks display na namumukadkad sa kalawakan kung Bagong Taon? Papaano kaya
kung makikita niya ang umiilaw na mga parol at higit na masisiglang Christmas
light—gaya ng nasa Trinoma? Papaano kaya kung sa kanya ko ibibigay ang mga
laruang iniaaginaldo ko sa mga batang pinsan ko? Sigurado ako, magtatatalon
siya sa tuwa. Mapapapalakpak siya. Walang mapagsidlan ng saya.
At
ganoon nga marahil. Kaya may kahungkagan sa dibdib ko, ay sapagkat hindi na ako
ang batang iyon. Iba na ang pagtingin ko sa buhay. May mga responsibilidad na
akong pasan. Hindi na kasingsimple ng dati ang lahat. Hindi na puwede iyong
palilipasin ang maghapon nang nakatunganga lamang tv sa panunuod ng cartoon at
puwedeng gawin ang kung ano mang maibigan. Ngayon, kailangan na ng sakripisyo. Kailangang
magsipag at magtiyaga.
Hindi
na gaya ng dati ang Pasko. Sapagkat alam kong pagkatapos nito at ng Bagong Taon,
balik sa dati ang lahat. Kailangan muling pumasok sa trabaho, nang may sahurin.
Nang may maipambayad sa mga bayarin. Kailangang balikan, tsekan at irekord, ang
mga quiz at seatwork ng mga estudyante, nang hindi matambakan ng gagawin at
hindi maisyuhan ng memo. Mahirap nang hindi ma-rehire, mahirap maghanap ng
trabaho. Kailangang balikan ang paper sa masters. Mahirap ma-incomplete. Kung
patatagalin ang masters, baka ma-maximum residency. Papaanong mapakikinabangan
ang digri kung gayon? Papaanong tataas ang rate at ang sahod? Saglit na
pagtakas at pahinga rin ang panahong ito, sa madaling sabi.
Isang
bagay rin ang naging malinaw sa akin. Ang Pasko at Bagong Taon ay waring nasa
magkaibang bahagi ng see-saw, o ng timbangang libra. Noong bata pa ako, ang
Pasko ang nasa ibaba. Ito ang higit na mabigat. Ngunit ngayon, ang Bagong Taon
na ang nasa ibaba. Ito na ang higit na matimbang. Sapagkat mayroon na akong
konsepto ng lungkot, bunga ng pamamaalam sa mamamatay na taon. Nakadarama na
ako ng takot at pag-asa sa sasalubunging bukas. Ngayon ko mas nauunawaan ang
nabanggit ng tita ko noong bata pa ako. “Ang Bagong Taon naman talaga ang dapat
na ipinaghahanda.”
Iniintindi
ng mga indibidwal maging sa araw ng Kapaskuhan ang maraming problema. Itinatakwil
nga lamang ng isip dahil sa pagtinging espesyal ang Pasko. Dapat masaya.
Naka-relax. Walang iniintinding trabaho. Ngunit hindi iyon maiwawasan. Marami
ang sa kinabukasan lamang ng Pasko ay may pasok na. Marami rin ang sa mismong
araw ng Pasko ay nasa trabaho. Mas malungkot iyong sasalubong sa Bagong Taon
nang nasa duty. Marami ang pa-beynte-beynte kung magbigay ng aginaldo, o wala
na ngang iniaabot. Iniintindi ang bayad sa bahay at disconnection notice ng
Meralco. Ano pa kaya ang anyo ng aking Pasko kung nasa ganitong yugto na ako?
Naalaala
ko tuloy ang sabi ng prinsipe sa The
Little Prince ni Exupery. Malalaman mo raw na tumatanda ka na pag nag-iisip
ka na ng numero. Numero ang sahod, maging ang iniisip kong nagastos ko sa
pagbibigay ng aguinaldo.
Naisip
ko tuloy na sa pagdami ng responsibilidad ng tao, umiilap sa kanya ang saya.
Gaya nga ng bata. Walang responsibilidad. Kaya kahit sa nadampot niyang bato,
nakakadampot siya ng saya. Naisip ko rin ang pinagmulan ng SMP (Samahan ng
Malalamig ang Pasko). Ito iyong mga indibidwal na walang kasintahan kung Pasko.
Nabuo kaya ito dahil kadalasan, pag tumatanda na, nagiging halos pangkaraniwang
araw na lang ang Pasko? At na nagkakaroon lamang ito ng init o matingkad na
kulay pag mayroon kang karelasyon?
Para
bang nasa isang bilog ang tao at ang Pasko. Ang Pasko ang nasa pinakagitna. At
palayo nang palayo ang tao sa patuloy niyang pagtanda. Napapalapit lamang kung
minsan dala ng ilang pagkakataon, gaya nga ng pagkakaroon ng karelasyon.
Kaya
nitong Pasko, hindi na ako nagtaka kung bakit Paskung-Pasko, dinatanan naming
sa Gapan na naglalaba ang tiyahin ko, at kung bakit nagpunta pa sa bukid ang
kapitbahay namin. Hindi na ako nagtaka kung bakit maraming magulang ang hindi
nakadamit pang-alis at kung bakit marami ang nasa bahay lang.
Pero
siyempre, hindi ko rin dapat kaligtaan, na dahil ang Pasko ang nasa pinakagitna
ng bilog, hindi talaga ito ang nagbabago—kundi ang mga taong tumitingin dito.
