Pagguhit sa Hangin

Natutulog pa si Ardem

nang may hawak na Barbie

tinuruan na siya nina Cinderella’t Rapunzel

ng mga papet sa romance pocketbook

ng mga manikin sa teleserye

na gumuhit ng pangarap sa hangin.

Ginawaan pa siya ng mga ito ng imbitasyon

para kay Prince Charming

sa gintong pamilya’t diyamanteng mga anak

sa kumikinang na pangalan

sa magarbong palasyo

para sa pagdiriwang na idaraos

sa guguhitan niyang hangin

at libo-libong panaginip.

Tatlo nang anak ngayon ni Ardem

walang diploma

nangungupahan ng bahay

namatayan ng asawa.

Pero kilalang-kilala pa rin niya

ang nagsidalo sa pagtitipon

gaya ng pagkatanda niya

sa mga gumawa ng imbitasyon

na gustong-gusto niyang tadtarin ng saksak

sa pagpaniwala sa kanyang

libre lang ang pangarap.

Syota

“Tanga, boyfriend ko ‘yon! Magkaiba ang syota saka boyfriend. Pag boyfriend, gusto mong mapangasawa ‘yon. Pag syota, pastime lang. Kaya nga ‘syota’ e. Short time,”  pinakanatandaan ni Robert sa kaklase niyang sa Precy.

Isang Biyernes, bago siya umuwi, galing call center, dumaan siya sa National Book Store. Bibili siya ng sign pen. Sa pen section, isang babae ang nagti-test ng sign pen sa scratch paper. Nakatagilid ito sa kanya. Pero sa ayos ng buhok nito, sa hugis ng mukha, sa laki ng braso, si Presing-si Precy ito.

“Precy,” halos bulong lang, baka kasi mamaya, hindi pala ito si Precy— mapahiya pa siya.

Tumingin sa kanya ang babae. “Obet!” halos mapatalon ito.

“Ano’ng ginagawa mo rito?”

“Nagkita kasi kami ng syota ko.”

Natahimik siya. “Syota?” Di ba’t ayaw ni Precy sa salitang ‘yon?

Tumingin si Precy sa likod niya. “Classmate ko no’ng college.”

Lumingon siya. Nakaharap sa kanya ang isang matabang babae, makinis, mukhang mayaman, gupit-lalaki.

Sa Sobrang Dami ng Dala

Inutusan niya ang kanyang tula

na umakyat sa tuktok ng Bundok Apo

dala ang isang sakong pangarap

dalawang pusong may lamat

isang karitong puno

ng nawawalang bangkay ng mga desaparecido

dalawang garapon ng hinimay na mga utak

ng mga pilosopo

isang tiklis na siksik ng mga daliri

ng mga nasa gobyerno.

Binilinan niya itong pag nandoon na

isa-isang ihagis sa kapatagan

ang lahat ng dala

at sigawan ang buong mundo.

Ngunit sa sobrang dami

ng dala ng kanyang tula

sa paanan pa lang ng Bundok Apo

namatay na ito

nang ang nakarinig lang ng boses

ay nangalirang na mga damo

at ang lahat ng dala

ay pinapak lang ng mga insekto.

Hunyo 12

Hunyo 12, 2012, Martes, tanghali. Magkaharap sa sala si Len-len at ang mama niya. Titser ito sa pribadong kolehiyo, si Lenlen naman ay sa pampubliko.

“Tanggapin mo na ‘yong limang libo. Parang iko-complete lang e. Ang liit na nga lang ng sahod mo e. Saka makakapulot ka ba no’n?”

“Hindi nga po. E pagtanda ko naman, isusumbat pa sa’kin ng konsens’ya ko ‘yong limang libong ‘yon. Mawawala integridad ko.”

Nalukot ang noo ng mama niya. “Nakakain ba ‘yon?”

Itinuro ni Len-len ang maliit na watawat nakasabit sa pinto, isinabit ‘yon ng mama niya kahapon. “Ako muna po sagutin n’yo? Bakit nagsi-celebrate kayo ng Araw ng Kalayaan? E ‘yon, hindi na nga nakakain, hindi pa totoo.”

Natahimik ang mama niya.

Paglalaba

Nakabakod ang mga ulap sa araw

at malamig ang halik ng hangin

nang harapin niya ang isang batyang tubig

at kusutin ang mga damit na panlakad.

Hindi niya pinili

ang nakabantay ang araw

kahit handog niyon ay bango

at pagkamatay ng mga mikrobyo

‘pagkat banta iyon sa pananatili ng kulay

ng pagkawala ng pagiging gabi ng itim

ng pagiging payapa ng bughaw

ng pagkamapang-akit ng dilaw.

Pinili niya ang pananatili ng kulay

kaysa sa sanghaya’t kalinisan

at hindi na niya gaanong ikinalulungkot

na inabot ng ulan sa sampayan ang isa

sapagkat matagal na niyang inunawa

ang paglalaba

parang buhay

batbat ng sakripisiyo’t pagpapasya.

Lalaking Matakaw sa Aklat

Maiksi lang daw ang buhay ng tao

at sandamakmak ang masarap na libro

kaya sa edad niyang dalawampu’t apat

libo na ang nakain niyang aklat.

Almusal niya ang tula’t kasaysayan

pananghalian ang nobela’t sanaysay

hapunan ang utak nina Mao, Steinbeck, Joyce, Gorky

Hemingway, Twain, Shaw, Bukowski

panghimagas ang kina Ordoñez, Abueg, Reyes, Bautista

meriyenda ang kina Lawrence, Gorky, Bolaño, Neruda.

Lagi siyang nagku-quote ng lasa

kung may kadebate sa mesa

sasabihin halimbawa

ang nasa lutong “Origin of the Family” ni Engels

o ang nakasahog sa “Das Kapital” ni Marx

ang nasa recipe ni Churchill na “History of English Speaking People”

o kaya’y ilang panghimagas ni Abraham Lincoln.

Walang katwiran sa kanya ang anumang paliwanag

na hindi galing sa pinggan ng aklat.

Hanggang isang araw

may nakasalungat siya sa mesa

mabibilang lang ang nakaing aklat

hindi katakawan.

Nag-quote siya ng maraming lasa

may galing sa Ho Chi Minh at Stalin

may galing sa Santayana at Lenin.

Nalukot ang noo ng kaharap sa mesa

dumampot ng kutsara

saka tinuran, “Ang dami mong binanggit na lasa,

wala ka namang naluto ni isa.

‘Buti pa’ko, kahit gagani-ganire

nakagawa ng sarili kong putahe.”

‘Yon lang ang sinabi nito

at hanggang ngayon

hindi siya makatulog nang maayos.

Pagniniig ng Dalawang Langaw

Sa maruming pinggan

may nagpatong na dalawang langaw

at hindi ko alam kung sino ang nasa ibabaw.

Agad ko silang binugaw

at mabilis silang sumakay sa hangin

dumapo sa nakasabit na basket

magkaniig pa rin.

Hindi natin ito kaya

ang magsiping habang lumalakad

o ang magsiping sa harap ng publiko.

‘Pagkat hindi tayo mga langaw.

Ngunit isang bagay ang kaya natin

ang patuloy na pagniigin ang damdamin

tinatangay man ng napakalakas na hangin.

Adik sa mga Inspirational na Libro

Katatapos lang niya ng kolehiyo

nang mahilig siya sa mga inspirational na libro

paano maging mabisang tao

magkaroon ng malusog na kaluluwa

maging mabuting asawa

maging maginhawa’t masaya

magkaroon ng sandamakmak na kaibigan

mabilis na pagyaman

maging matagumpay sa buhay.

Marami siyang nakuha’t nalaman

mula nang isabay niya ito sa kape’t pandesal

gawing unan sa pagtulog

tuwalya pagkatapos maligo

kakuwentuhan kung siesta

kasama sa bus kung naglalakbay.

Maraming sumaludo sa kanyang talino

at ramdam na ramdam niyang

hindi siya pangkaraniwan

nabubuhay nang may kaganapa’t katuturan

bahagi ng hangin at ulan

ng kuliglig at gabi

alam ang patutunguhan.

Ngunit nang matagal na siyang humihinga

sa handog na daigdig ng mga bagong pilosopo

sa sandamukal na aral ng mga inspirational na libro

saka lang niya napansing

matagal na palang nawawala

ang kanyang pagkatao.

Sa Paglalayo't Pagyayakapan ng Aking mga Pilik-Mata

Kambiyo lang ang pagitan namin ng tsuper

at binabasag ng wiper ang mga gumagapang na tubig

sa hinilamusang pisngi ng windshield.

Kumulog, kumidlat

bumagsak ang liwanag.

Pinagyakap ko’ng aking mga pilik-mata

nakita ko tayong dalawa

nakasakay sa bus, magkahawak-kamay

samantalang nakasandal ka sa aking balikat

at dinidisiplina ang lupa ng ulan.

Kumulog, hindi ko alam kung kumidlat

hindi ko nakita kung may gumuhit na liwanag.

Pinaglayo ko’ng aking mga pilik-mata

nakita kitang nakahawak sa namimilog mong tiyan

akbay-akbay ng lalaking iyong nakainuman.

At binasag ng aking pilik-mata

ang gumapang na tubig

bago umabot sa nilalanggas pang pisngi.

Habang Tumatanda Ako

Noong nakukuha ko pa’ng lahat sa pagngalngal

kailangan pang subuan at paliguan

tabihan ng walis-tambo para lang matulog

napakahalaga sa mundo ng lalagyan ng pulbo

ng baha sa rampa, ng kantang “Ako ay May Lobo.”

At ang mundo noon, isang paraiso.

Noong magpatuli ako

nagpatuli rin yata’ng lahat ng tao

at natutong umibig lahat ng mga puso.

Nang tumungtong ako sa mataas na paaralan

makaramdam ng kakaiba sa katawan

tuwing makakakita ng makikinis na balikat

makikitid na baywang

wala nang mahilig sa laruan

hindi na paraiso ang mundo

at malibog na’ng lahat ng tao.

Nang magtatapos na ako sa sekondarya

mga programa sa tersiyarya na’ng laging paksa

nagliliparan na’ng mga pangarap

at parang kanser na’ng libog ng lahat.

Nang naroon na ako sa napiling kurso

hindi na paraiso ang mundo

at parang nalilito na’ng lahat

basura na’ng mga laruan

kasintahan na’ng kailangan

mga guwapo’t maganda na’ng bida

hindi ang matatanda sa eskuwela.

Pagkatapos kong mag-aral

doctoral at masteral naman

ang nasa hapag-usapan.

At ngayong beynte-dos na ako

hindi ko na alam

kung ano ba talaga ang kasiyahan

hindi na ako marunong makontento

at hindi ko na alam

kung saan ba patungo ang tao.

Climate Change

Katapusan ng Marso, nagpunta ako sa Recto

bumili ng libro.

Tag-init na dapat

pero napakalakas ng ulan

naawa tuloy ako sa barker ng dyip

nuno nang payat, yakap-yakap ang katawan

habang sumisigaw at ginaw na ginaw.

Buwan ng Nobyembre, pumunta ako sa Divisoria

bumili ng simpleng pamporma.

Malamig na dapat nito, pero damuho

pawis na pawis ang kili-kili ko.

Lalo pa akong naburyo

nang makita ko si Manong

pasan ang tatlong malalaking kahon

sinisigawan ng maputlang Koreano.

Kalagitnaan ng Mayo, nagpunta ako sa V. Mapa

bibili ng gitara.

Bakit kaya wala pang ulan?

Narinig kong sabi ng batang-lansangan.

Sana raw, bumuhos na ang ulan

nang makagawa na sila ng mga tawirang bato

may mapagkakitaan

at hindi mapagbintangang sindikato.

Hunyo na, dapat, panay na ang ulan

pero laging nanlilisik ang araw.

Naisip ko, ang klima, hindi dapat nagbabago

pero nagkaganito

ngunit ang kinakalawang na sistema

gaya pa rin nang dati… damuho!

Supot

Nasa Fivestar na bus si Jojo, pauwi sa Bataan. Nasa net sa upuan ang mga pagkaing binili niya, Piattos, Nova, ensaymada, pineapple juice, at Cloud 9— nakalagay sa plastik ng Mercury Drug.

Napatingin siya sa upuan sa likod ng katapat niyang upuan, nakatingin sa kanya ang isang babae, nasa kuwarenta na rin siguro. Sabi ng kaibigan niya, ganoon daw talaga. Pag may nakatingin sa iyo, wala kang dahilan, pero mapapatingin ka sa kanya.

“Akin na lang ‘yong plastik,” nakakunot ang noo nito, salubong ang mga kilay.

Hindi niya ito pinansin. Hindi niya alam kung anong plastic ang tinutukoy nito, at kung ‘yong lalagyan naman niya ng pagkain iyon, tinatamad siya. Saka baka may kung ano pa itong motibo.

Makalampas ang isang kanto, huminto ang sasakyan. Traffic. Nagulat siya sa biglang pagtayo ng babae, tutop ang bibig. At walang ano-ano, nasuka sa balikat niya.

Magbabalot

Madilim, maalingawngaw ang awitan ng mga kuliglig, at kumukumpas ang mga talahib. Sarado na ang mga bahay, pero mapapansing bukas pa ang ilaw sa mga sala.

Pauwi na sina Ogar at Adyeng, mga lasing na. Natanaw nila ang magbabalot, pauwi na. Taga-kabilang-bayan ito, pero gabi-gabing naglalako sa kanila.

“Oy! Magkano ba’ng isa?” si Adyeng.

Bumaba sa bisikleta ang magbabalot. Nasa singkuwenta na rin ito, maitim, maliit, payat, nakasumbrerong buli. “Onse ho.”

“N’webe na lang,” angil ni Adyeng— natawa si Ogar.

“E hindi ho p’wede’t wala na akong kikitain.”

“Kaarte mo naman. N’webe na lang,” mas malakas na ang boses ni Adyeng— pati ang tawa ni Ogar.

“Hindi nga ho p’wede,” matigas na rin ang boses ng magbabalot.

“’Kaw naman, o. Magbabalot ka lang e kaarte-arte  mo,” lumakas lalo ang boses ni Adyeng— tumawa lang uli si Ogar, malakas, na biglang nahaluan ng sigaw ni Adyeng, nang bigla itong saksakin ng magbabalot.