Libre

Nasingkit lalo ang mga mata ni Joana at lalo siyang lumiit sa pagkakabagsak ng kanyang mga balikat, nang bumaba siya ng traysikel.

Masama ang loob niya kay Mary Anne, sampung taon niyang kaklase, mula grade 1 hanggang fourth year high school. Nakasabay niya kasi ito, at ni hindi man lang siya inilibre, gayong ito ang naunang bumaba. Masama ang loob niya hindi dahil sa pamasahe, kundi dahil sa parang wala man lang silang pinagsamahan.  Nagpaalam lang ito sa kanya. “Bye, Jo.” Sapat na ba ‘yon?

Pagdating niya sa kanila, kakain sana siya. Pero kakaunti na lang ang kanin. Naghahapunan kasi ang papa niya, kagagaling lang sa trabaho. Gutom na gutom na naman.

Nagtimpla na lang siya ng kape.

“Ma, andami naman ng ‘binigay mong tela ke Mareng Rose,” namumuwalan ang papa niya— mga sobrang tela sa uniporme ng mga kapatid niya ang tinutukoy nito.

“Haya’n mo na’t binayaran naman.”

“Pinabayaran n’yo pa ‘yon?” naibaba ni Joana sa mesa ang kutsarita.

“Aba, Joana Marie, sa hirap ng buhay, wala nang libre,” napalakas ang putol ng mama niya sa huling piraso ng payatot na sitaw.

At nang ilubog nito iyon sa tubig sa planggana, lumubog din sa tubig ang sama ng loob niya kay Mary Anne.