Henyo sa Bobo, Bobo sa Henyo

Wirdo ang mga henyo

sa mata ng ‘sang bobo.

Kaawa-awa’ng bobo

sa mata ng ‘sang henyo.

Fish Ball

Tama ka, mula noon, hanggang ngayon

o baka hanggang sa mga susunod na taon

hindi bumaba o hindi bababa

ang pagtingin sa akin ng piso.

Ngunit dapat ko ba ‘yong ikatuwa

o ipagmalaki kaya?

Kung sa kabila ng dating kulay

iba na ang aking katawan

iba na ang mga himaymay ng laman

iba na ang linamnam.

Dapat ko bang ikagalak

ang paulit-ulit nilang pasasalamat

sa aking ginawa o nagawa?

Kung sa kabila ng pananatili ng bango

nawala ang dati kong pagkatao?

Hindi ba’t ang buhay

ay hindi naman hinggil sa mga nakikita

ng mga mata ng iba

kundi sa nararamdaman ng sarili mong kaluluwa?

Dapat ko ba itong ikatuwa

o ipagmalaki kaya?

Sabihin mo, sa bagong siglo

mga mata na ba nila ang magdidikta

ng kahulugan ng ligaya?

Ang Kahulugan ng Pagiging Tsinelas Para sa Tsinelas na Nawalan ng Kapares

“Kasama ka”

para sa akin, ito ang kahulugan ng buhay.

‘Pagkat sabay na nagpakilala sa atin ang mundo

ang unang liwanag, na hindi ang araw ang may bigay

kundi ang mga bumbilya

ang unang hangin, na hindi ang mga puno ang may handog

kundi ang mga bentilador

ang mga ingay at tunog, hindi ng mga ibon

kundi ng mga makina.

“Kasama ka”

para sa akin, ito ang kahulugan ng buhay.

‘Pagkat lagi kitang kasama

sa pintuan ng banyo, sa paanan ng silya sa mesa

sa tabi ng mga binti ng sopa.

At sa ilalim ng kama, kung gabi

ikaw, ikaw mahal

ang liwanag ko sa buong magdamag.

Kaya naman naisip kong

sabay tayong mawawalan ng saysay

at babalik sa mga pirasong pinagmulan.

Ang saglit nating pagkakalayo

ay isang mahabang kalungkutan.

Kaya noong isang araw

na inilayo ka sa akin ng mga agos ng ilog

hindi ko na kilala ang mundo.

At ngayon, ang gusto ko na lang

ay maging pampasigla sa apoy

o magkapirara-piraso’t maging karugtong

ng paa ng muwebles.

‘Pagkat ang pagkawala mo

ay kawalang kahulugan ng pagka-tsinelas

at ang kawalang kahulugan

ay kawalang katuturan.

Lihim ng Tagumpay

Kung gusto mo sa buhay

ay yaong magtagumpay

una mong dapat gawin

sarili’y kilalanin.

Joined Force

Hanggang ngayon, tandang-tanda pa rin ng ilong ko

ang amoy ng buhok mo at pabango.

Kabisado pa rin ng aking mga kamay

ang linya ng iyong baywang at balikat.

Kilalang-kilala pa rin ng aking tenga

ang iyong himig at tinig

kung tumatawa ka, nagtatampo o nagagalit.

At saulado pa rin ng aking isip

ang pagkislap ng iyong mata

at pagkurba ng iyong labi.

Oo, kilalang-kilala ka pa rin nila

at nagkasundo silang

hindi ka nila kalilimutan

‘pagkat ayaw nila

‘pagkat hindi nila kaya.

At hindi ko rin naman sila masisisi.

Gaya ng kaliwa kong dibdib

na hindi ko kayang sisihin

kung bakit matindi

ang galit niya sa kanila.

Nakaraan

Marami na ang nagbiling

‘wag magtayo ng bahay

sa sahig na nalalatagan

ng mga napilas na dahon ng kalendaryo

o manirahan sa mga bayang

pinaglibingan ng mga kamay ng relo.

‘Pagkat wika nila

ang nakaraan ay nakaraan

at ang bukas at ngayon ay iba sa kahapon

at ang mamaya ay hindi ang kangina.

Ngunit paanong gagawin?

Masisisi ba natin silang

nagsipatayo ng pahingahang kubo

sa mga lupang tinulugan na ng mga anino?

Silang naniniwalang

ang nasa mga palad lang ng ngayon at bukas

ay pananabik, pagsubok at pag-asa

habang hawak-hawak sa leeg ng nakaraan

ang katiyakan?

Pesteng Pag-ibig

Disi-siyete lang si Abby nang maging sila ni Abdon, at third year college siya noon. “Honey” ang naging tawagin nila, at tuwing magkikita sila, lagi niyang iniintindi ang ayos ng kanyang buhok, ang kanyang mga kuko, ang amoy ng kanyang pabango, ang laman ng coin purse niyang Winnie the Pooh at ang maskarang isusuot niya sa kanyang pagkatao.

Disi-nuwebe na siya nang magkalabuan sila, at gabi-gabi niyang pinoproblema, sa kanyang pananaginip at pag-iisa, kung mahal nga ba siya nito at kung bakit hindi na siya inaasikaso.

Beynte anyos na siya nang maghiwalay sila, at gabi-gabing napapatakan ang mga unan niya ng dalamhating inilaglag ng kanyang mga mata. At noon naging peste sa kanya ang pag-ibig— ginugulo siya sa kanyang thesis at ayaw siyang patulugin.

Katatapos lang niya ng kolehiyo nang ganap siyang maka-moveon. Beynte-uno na siya noon. Nahirapan siyang makahanap ng trabaho. At nang matanggap na siya, lagi siyang nagbabaon ng pananghalian, ‘pagkat napakababa ng kanyang suweldo at napakaliit pa ng kamao ng piso. Lagi na rin siyang puyat at ang laki ng kanyang ipinayat.

At noon naging peste sa kanya ang lipunan. Gusto niyang balikan ang dati, na ang pinoproblema lang niya, ay ang pesteng pag-ibig.

Minsan sa Tulay na Ipinangalan sa Kurakot na Mayor

Nagdaraan ang isang bus na de-aircon

sa Dalisay Bridge, tulay na ipinangalan

sa kurakot na mayor

ga-bewang ang bakod

at ang paanan ay malinaw na ilog.

Nang nasa gulugod na ng tulay

ang magarang sasakyan

nalula ang lalaking pasaherong

kumakain ng Piattos

nakatodo ng lakas ang iPod

at nasa tabing-bintana.

‘Singbilis ng palo sa dram

sa “Numb” ng Linkin Park

tumulay sa isip niya ang eksena:

sinuro ng bus ang mababang bakod

tumapon ang Piattos, nalaglag ang iPod

nagtalunan sa sahig ang mga bag

sumabog ang mga tili

at gumulong-gulong ang bus sa ilog.

Grabeng eksena! Nakakatakot!

Sa ibaba ng tulay, isang binata

ang wala pa ring nahuhuli

ni biya o hipon o tilapya

maski isang oras nang nangunguryente.

‘Singliksi ng paglukso ng agos

sa malaking bato

tumulay sa isip niya ang eksena:

umuwi siya sa bahay

walang dalang ulam

panay ang iyak ng kanyang mga anak

at iniulam ng bituka niya

ang kanyang dignidad.

Grabeng eksena! Kalunos-lunos!

Isang Pagkukumpara

May magandang nadapa

nagkagulo ang madla.

May panget na nangudngod

‘sang bata ang tumulong.

Pandama

Anong sarap sa tenga

ng dalisay na tawa.

Anong hapdi sa mata

ngiti ng ipokrita.

Hiling ni Mahirap, Hiling ni Mayaman

Sumigaw ang mahirap,

“Gusto namin ng bahay!”

Sumigaw ang mayaman,

“Gusto ko ng tahanan!”

Darating ang Araw

Sasapit ang panahon

wala nang isda’t ibon

marami nang gusali

mahal na’ng mga ngiti.

Manunulat

Siya ay nagtuturo

tinatawag na “guro.”

Ikaw ay nagsusulat

ngunit di “manunulat.”

Maruming Hangin

Sobra ‘kong naiinggit

do’n sa maruming hangin

na s’ya’t nakadidiri

ay hindi nakatali.

Mahiwaga sa Akin ang mga Awitin sa Radyo

Minamahal ko ang mga awitin sa radyo

at mahiwaga sa akin ang mga ito

‘pagkat pinasisigla nito

ang umaalpas na damdamin

pinalalakas ang kapangyarihan ng oras

ginagawang makahulugan

ang pader na dilim.

Minamahal ko ang mga awitin sa radyo

at mahiwaga sa akin ang mga ito

‘pagkat ang mga tinig at mensahe

mga palo sa dram, haplos sa gitara, kalabit sa piyano

mga tono

ng mga awiting ito

na pumapasok sa ating kaluluwa

ay hindi inutusan ni nauutusan

hindi pinili ni napipili

ng ating mga kamay at tenga.

‘Pagkat ang pumipili sa mga ito

ay mga kamay

na hindi natin nakikita.

At Bakit Hindi Ako Magagalit sa mga Lamok?

At bakit hindi ako maiinis

sa badtrip na mga lamok?

E mga tora-tora silang

walang paggalang na rumoronda

sa aking mga tenga

hindi inirerespeto ang mga pilik-matang

sabik na sabik na sa pag-iisa.

At bakit hindi ako magagalit

sa damuhong mga lamok?

E napakalinaw sa aking mga mata

ng iniwan nilang pulang ebidensiya

ng pagsasamantala

sa aking mga kamay, hita at paa.

At bakit hindi ako mapopoot

sa walanghiyang mga lamok?

E harapan na sila

kung magnakaw ng dugo.

At bakit hindi ako mamumuhi

sa punyetang mga lamok?

E nag-iiwan sila sa utak ko

ng mga larawan ng sangkaterbang politiko.

Isang Linggo sa Buhay ni Fides

Lunes, bumili si Fides ng 1 litrong RC

at pinadepositohan sa kanya ang bote.

Martes, pumirma siya ng kontrata sa kompanya

at naglambitin sa hangin ang mga salita ng boss nila

“Idedemanda ang hindi tumapos sa kontrata.”

Miyerkules, humalik ang puwet niya sa dyip

at sa pinto pa lang, naniningil na ang barker

naging bahagi siya ng bus na de-aircon pagkatapos

at sa kalagitnaan ng biyahe

inaya siya ng panaginip ngunit pinigilan ng inspektor.

Huwebes, pinautang na siya ng kapitbahay

sa kondisyong babayaran niya pati hininga

ng ipinautang sa kanya.

Biyernes, may pinuntahan silang kompanya

na mga mata ng pinya

ang CCTV camera.

Sabado, narinig niyang sabi ng telebisyon

“Gawa na sa batas ang mundo

at napisa na ang malaking itlog

lama’y sangkaterbang abogado.”

Linggo, nagbuklat siya ng diksiyunaryo

at nakita niyang pawala-wala

ang salitang “tiwala.”

‘Pagkat Maiksi Lang ang Buhay ng Paru-Paro

Batid naming mga paru-parong

ang buhay nami’y ilang araw lamang

kaya hindi mo kami makikitang

nakatanga sa mala-papel na dahon

sa kable ng kuryente o sanga ng puno.

Oo, makikita mong nakahalik

ang malambot naming mga kamay

sa daliri ng bakod ng bahay

sa dibdib ng pader o sa damit na sinampay

ngunit sasabihin ko sa iyo

‘yon ay saglit lamang na pamamahinga

mula sa maghapong pagsasaya

pagbawi ng lakas

para sa muling pag-indak ng pakpak

muling pagtikim ng nektar

muling pakikipagniig sa mga bulaklak

muling pagkikipagsayaw sa hangin.

Batid naming napakaiksi ng buhay

kaya wala kaming sandaling sinasayang.

At ano ba kasi ang gandang idinudulot

ng pag-iisip nang malalim

kung wala namang suliranin?

Di ba’t hindi naman naibabalik

ng panghihinayang

ang mga dumaang hangin?

Palaka

Humahanga ako sa palaka

sapagkat sila na kakampi ng tubig at bukid

kaibigan ng damo at pilapil

at uyayi ng mga magsasaka kung tag-ulan

ay hindi nakakikilala ng kalungkutan.

Gustong-gusto ko silang iniuulam

adobo man o sinampalukan, prito o ginataan

nilaga man o sinigang.

At hindi ako nandidiri sa kanila

sapagkat sila na batik-batik ang kulay

at mukhang malansa

ay ang tanging kinakain ay insekto

di gaya ng mga baboy

na ang laman ng tiyan ay kung ano-ano.

Hindi ako nandidiri sa kanila

dahil alam kong hindi sila dapat pandirian.

Sapagkat malinis ang kanilang lamang-loob at katawan

at mabango ang kanilang mga bisig at laman

‘pagkat kalikasan ang nag-aruga

sa kanilang kaluluwa.

Tama, kalikasan ang nagpalaki sa kanila

kaya di na kataka-takang pinandidirian sila

ng mga taga-siyudad na ang kumalinga

ay mga mall at pabrika.

Tuli

Abril, parang nasusunog ang bubungan ng kanilang bahay sa sobrang init. Wala tuloy siyang ganang kumain.

“Ano, magpapatuli ka na?” inilapag ng papa niya sa mesa ang lagayan ng Nissin cup noodles na ginawang baso.

Alam na ni Greg ang mga isusunod ng papa niya— “Parang kagat lang ‘yon ng langgam.” “Second year high school ka na, kelan ka pa magpapatuli?” “Gusto mo pa bang mapagtawanan ka?”

Tumayo siya.

Narinig niyang pumalatak ang papa niya.

“Baya’n mo nga muna s’ya,” narinig niya ang boses ng mama niya.

Hindi siya naniniwala sa papa niya at sa mga kaklase niya— na parang kagat lang ‘yon ng langgam. Ang tulis-tulis kaya ng karayom! Tapos, gugupitin pa ang balat ng titi mo! Tapos tatahiin!

Pumasok siya sa kuwarto— isa lang ang kuwarto nila, sa sala natutulog ang mga mama niya. Binuksan niya ang zipper ng pantalon niya, tiningnan niya ang titi niya. Hindi na ganoon ang titi ng mga kaklase niya. Sinakat niya ang titi niya. Sakat na sakat na siya. Pero takot talaga siyang magpatuli.

Maya-maya, isinarado niya ang zipper ng shorts niya, naipit ang kanyang titi! Napahiyaw siya sa sakit.

Si Nguso

Nakaharap si Henry sa salaming nakasabit sa dingding. Ilang araw na lang at reunion na ng IV-Einstein. Magkikita-kita na silang magkakaklase. Pinagmasdan niya uli ang itsura niya— pumayat siya, umitim, dahil sa pagiging delivery boy; lumapad ang panga, naging bilugan ang mukha; nag-mature; pumanget.

Limang taon na rin silang hindi nagkikita-kita. Naalaala niya si Nguso, ‘yong lagi niyang katabi dati, mula first year hanggang fourth year. Merinor kasi ang apelyido niya, Muroy naman ang kay Nguso. Magaling ito sa Math, pero hindi nagpapakopya maski sa assignment; payatot, maputi, mahaba ang nguso. Lagi niya itong binubuwisit dati. At napaiiyak niya lagi ito. Sa itsura pa lang kasi nito, parang napakadali na nitong paiyakin. Parang napakasarap pagtripan. Napakasarap sapakin.

Isang buwan ang lumipas, reunion na nila. Simpleng okasyon lang. Sa bahay ng valedictorian nila. Dumating ang adviser nila. Umiinom siya ng ice tea nang makita niya si Nguso— mahaba pa rin ang nguso, pero makinis, mukhang malinis, malaman, maganda ang mga mata. Guwapo.

“Classmates, assistant manager na pala ‘to sa Makati o,” malakas ang boses ng valedictorian nila.

Napayuko siya. Nakita niya sa ice tea ang anino niya. Nakita niya ang kanyang nguso, at nakagat niya ang kanyang labi.

Stapeler

Nasa National Book Store si Arnold, isang clerk, tumitingin ng stapeler. Gusto na niya itong hawak niya, blue at malaki, kaso, namamahalan siya— P175.75. Pero may mura pa ba ngayon? Nakatingin siya sa repleksiyon niya sa stapeler. Nahihiya rin kasi siyang manghiram kay Jess, katabi niya sa desk.

Pumila siya sa counter sa tabi ng pinto. Walang nakapila roon.

“Hi Sir. Good evening. Me advantage card po?” maganda ang cashier, pati ang boses nito.

“Wa-wala,” nauutal pa si Arnold.

Ngumiti ang cashier, lalo itong gumanda. Mahaba ang mga pilikmata nito, mamula-mula ang pisngi, maputi ang balat, may konting split ends ang buhok. Sinipat ni Arnold ang boobs nito. Maganda. Namimilog. Napangiti siya.

Nagpasikat siya. Hindi niya ipinaplastik ang stapeler. “Parang help na natin sa nature.”

Ngumiti uli ang cashier.

Pagdating ni Arnold sa office, naiisip pa rin niya ang cashier— ang pilikmata nito, ang pisngi, ang namimilog na boobs. Dinukot niya sa bag niya ang stapeler. Alam niya, mas maaalaala niya ang mukha nito habang nakatingin siya roon. Pero nailabas na niya ang lahat ng laman ng bag niya, hindi pa rin niya makita ang stapeler.

Si Udog, ang Lagalag na Paniki

Siya si Udog, isang white-winged vampire bat. Galing sa Brazil ang mga magulang niya, dinala sa Tsina ng tatlong negosyanteng Intsik. Inalagaan ang mga ito sa isang ga-kuwartong hawla, kung saan sila namatay at kung saan siya isinilang.

Nang nakalilipad-lipad na siya, binili siya ng isang turistang Bumbay, saka ikinulong sa ga-telebisyong hawla. Pinaiinom siya nito lagi ng dugo ng kung ano-anong hayop— manok, baboy, daga, baka— para lang mabuhay.

Di niya alam kung bakit, pero sukang-suka siya mga ipaiinom nito sa kanya. Parang may mali. At parang lagi siyang hinang-hina.

Minsan, nilinis nito ang hawla niya. At pagkabukas na pagkabukas nito ng pinto, bigla siyang lumipad. Mabilis. Nakawala siya!

Lipad, lipad. Napakasaya niya. Sa wakas, malaya na siya. Naglagalag siya, naglagalag nang naglagalag. Lipad, lipad.

Hanggang sa nakarating siya sa Iraq. Gabi noon. At nang may nakita siyang Iraqi, kinagat niya agad ito sa leeg. Masarap ang dugo nito! Di hamak na mas masarap kaysa sa mga ipinakakain sa kanya sa hawla. Pero parang may mali pa rin.

Inulit niya ‘yon sa ibang Iraqi. Ganoon din, masarap. Pero parang may kulang. Kaya naisip niyang lumayo pa. Lipad, lipad. Nakarating siyang Afghanistan. Tinikman niya ang dugo ng mga tao roon. Masarap, mabango, pero parang may kulang pa rin. May hinahanap pa rin siya. Kaya naglagalag uli siya. Lipad, lipad. Nakarating siya sa Pilipinas. Tinikman niya ang dugo ng Pilipinong namamangka. Malinamnam, pero ganoon na naman, parang may kulang. Kaya naglagalag uli siya. Lipad, lipad.

May nakita siyang barko sa Karagatang Pasipiko, at kinagat niya sa leeg ang isang sundalong Amerikano. Kakaiba ang lasa ng dugo nito. Kalasa ng dugo ng Pilipino. Kalasa ng dugo ng Iraqi. Kalasa ng dugo ng Afghanistani. Naadik siya sa lasa niyon. Napakasarap!

At sa wakas, nahanap na rin niya kung ano ang kulang.

Mga Ina

Nagkasabay sa bilihan ng baboy sa Balintawak Market sina Guday at Angela. Magkaklase ang mga anak nila, mula grade 3 hanggang fourth year high school— ang panganay ni Guday at ang pangalawa ni Angela. Kaya madalas din silang magkakuwentuhan, at naging medyo malapit sila sa isa’t isa. First year college na ngayon ang mga anak nila.

“Do’n pa rin kayo?” dumukot si Angela ng pera sa bulsa niya— nasa bus na sila.

“Oo,” dumukot din si Guday, pero nagmabagal siya.

“Marulas, isa,” iniabot ni Angela sa konduktor ang bayad niya.

Natahimik si Guday, akala pa man din niya, ibabayad siya ni Angela.

“Musta na si Eric?”

“’Ayun, anlaki nang ipinayat. Magbibertdey na nga samakalawa, walang handa,” inilagay ni Guday sa pitaka niya ang tiket.

“Ay, oo nga pala ‘no? Ba’t naman walang handa. Ipaghanda mo naman.”

“E hindi kaya ng badyet e.”

“Walang kuwentang nanay,” bumuntong-hininga si Angela.

Napamurilat ang mga mata ni Guday, at napakuyom ang kanang kamay niya, napiga ang hawak niyang pitaka.

Sa Marulas, bumaba na si Angela. Pagdating ni Guday sa bahay nila, sa Karuhatan, kinuha niya ang isang pink na kahon sa dulong ilalim ng kama. At naghanap siya sa mga album nila ng litrato ni Angela.