Makutim na Tubig sa Puting Tiles

Umuwi si Kenneth sa apartment na inuupahan, na nanlalagkit at humuhulas sa pawis.

Pagkabukas na pagkabukas niya ng pinto, hinubad niya agad ang suot na jersey, saka ni-shoot sa nakabukas na washing machine— parang ‘yong three points niya kangina, parang mga tira ni James Yap. Shoot.

Binuksan niya ang ref, kinuha ang isang bote ng 1.5 na Sprite, saka tinungga.

“Sarap,” sa isip-isip niya— nabunsol na siya sa dami nang nainom niyang tubig.

Nagbukas siya ng TV, at nanood saglit ng PBA. Magpapahinga muna siya, para mamaya lang ay makapaglinis na ng katawan. Ayaw niyang maligo. Hindi naman nakahihina ng katawan ang konting dumi, pero nakamamatay ang sobrang kalinisan. Pagkalinis, matutulog na siya agad. May pasok pa siya bukas. Sa payroll department siya ng isang bagong kumpanya sa Ortigas.

Wala pang kalahating oras, nagpunta na siya sa CR. Naghilamos muna siya, tapos, sinabon ang kamay, saka isinunod ang mga paa. Gumapang sa puting tiles ang makutim na tubig, tangay ang dumi ng kanyang mga paa— nakatapak lang kasi sila kangina. Naalaala niya ang tatay niya. Apartment din sila noon, at ito lagi ang naglilinis sa kanya bago siya matulog. Pinapagalitan siya nito lagi, dahil lagi na lang siyang talo sa mga laro nila ng mga kaibigan niya. Parang hindi raw siya lalaki. At pag hihikbi na siya, habang nakatingin sa makutim na tubig na gumagapang sa puting tiles, titingnan siya agad nito nang masama. At matatahimik na siya.

Kung alam lang ng tatay niya kung gaano siya kagaling ngayong mag-basketbol, at kung gaano kaganda ang napasagot niyang CPA, natitiyak niyang ipagmamalaki siya nito. Pero wala na ngayon ang tatay niya. Umalis ito bago siya magtapos ng elementarya, at hindi pa bumabalik hanggang ngayon.

Nagpunas si Kenneth ng bimpo, sa mukha, leeg, paa, kamay. At lumabas siyang basang-basa ng mainit na tubig ang mga mata.

Inilalayo Nila Ako sa Paglayo

inilalayo ako sa paglayo

sa iyo, sa iyong anino

sa kawalang kapayapaan

ng di mabilang na mga kasangkapan

mga bagay na minsang naka-kutis ng suot mong damit

o sapatos o hawak na plantsadong panyo

dilaw na langit, itim na hangin

berdeng dahon, asul na dingding

puting pusang kalye

mga awiting saglit din tayong hinarana

habang naglalakad sa tabing-kalsada

o kumakain kaya at nangangarap

o nasa dyip at nagtatayo ng tahanan

mga kahawig na mukhang natandaan

sa pamamaybay sa ilang lansangan

inilalayo nila akong lahat sa paglayo

at hindi ko sila kayang takasan

Napakahirap Humakbang Pag Ganito

Araw-araw akong nangungulila sa iyo

aking tenga sa mataray mong tinig

mga mata sa matatalim mong titig

mga daliri’t palad

sa malambot ngunit may kaliitan mong kamay

sa burgundy ngunit may split ends mong buhok

pares ng labi sa madidiin mong halik.

At gustong-gusto ko nang makalimot

makatulog nang mahimbig

mailayo ang aking dibdib

sa sanlibo’t dalawang tusok ng karayom.

Kaya kinamumuhian ko ang napakaraming bagay

na naglalayo sa akin sa paglayo

mga dahon at hanging amihan

na maya’t maya kang pinag-uusapan

mga kuliglig na sambit nang sambit sa iyong ngalan

nakatuping kumot, kobre kamang lukot, malungkot na unan

na nagpapadama sa akin ng iyong yakap

sa pagmumukmok ng buong magdamag

makinis na labi ng baso

na nagpapagunita sa akin madidiin mong halik

isang timbang tubig

na nagpapakita lagi sa akin

ng mataray mong anyo, matalas na titig.

Kinamumuhian ko silang lahat

na hadlang sa aking kapayapaan

at gusto ko nang maluha

kahit nakahihiya

dahil napakahirap humakbang pag ganito

na kalaban ang buong mundo.

Sa Nayon, Sa Lungsod

Sa nayon, sa pagitan ng ga-tengang mga bato

sa lupang sinasagasaan ng traktora't
tinatapakan ng mga kalabaw

dinuduraan ng nagto-tong-its

iniihian ng mga manginginom

ginugulungan ng mga musmos
kusang tumubo ang mga luntiang palay.

Sa lungsod, kung minsan

sobra na'ng pagsisikap

paghaplos, panliligaw

ayaw pa ring mangarap ng mga halaman.

Noon pala, kahit saang lugar

basta napakalakas ng likas na pag-ibig

sisibol at sisibol ang anumang katibayan ng pagmamahal

sa pinakamailap mang paraan.

Bully

Kahapon, hinampas ko ng hinubad kong sando

rumorondang itim na bubuyog,

nanginginig na cell phone,

lumapag sa sahig ang kanyang katawan,

at natuwa ako.

Kagabi, binaril ko ng pellet gun ang butiki

sa dingding ng kubeta,

nagtampisaw sa kalahating timbang tubig

pakendeng-kendeng niyang buntot,

at natuwa uli ako.

Kanginang umaga, inilaglag ko sa kanal

isang ulong tilapyang tadtad

ng naglalakihang pulang langgam,

nataranta silang lahat

sa paghahanap ng tulay ng kaligtasan,

at natuwa pa rin ako.

Kanginang tanghali, umuwi uli si Papa

at iniwan niya uli akong may pasa sa kaliwang mata,

at umiyak na naman ako.

Mga Kulay ng Pag-ibig

Nabanggit mo sa akin nang gabing dalawin kita sa inyo

at naka-tube kang dilaw,

nang mga sandaling hawak ko ang iyong kamay

at natutukso na naman akong pawiin ang uhaw ng aking mga labi

sa iyong leeg, balikat, at punong tenga,

na dilaw ang paborito mong kulay

at nakita ko nga, may malaking Spongebob sa sulok ng inyong sopa

at dilaw ang iyong tsinelas.

Pero noon, pag naglalakad tayo sa mataong eskinita

pag nagkikita tayo sa tapat ng Jollibee o Mercury Drug

madalas kang nakasuot ng mga damit na malapit sa asul:

lila, lavender, purple.

Sa mga larawan mo naman, mas madalas

puti o itim o berde ang t-shirt o spaghetting tumatakip

sa parang walang tuldok mong kutis,

ibang-iba noong bata pa tayo

na ang hilig mo ay pula, kahel at madyenta.

Kaya talagang natuwa ako,

‘ka ko, mahirap kang pagsawaan

iba-iba kasi ang nagiging kulay

ng pag-ibig ko sa iyo.

Pero hindi pala, dapat ko pala itong ikalungkot

dahil ngayong inihiwalay mo na

ang iyong mga pangarap sa akin

hirap na hirap ako,

naaalaala kasi kita sa ulan at dagat

sa araw at sa mga sun flower

sa guhit sa kuwaderno, sa keyboard

sa gabi, sa langit, sa umaga

sa bahaghari, sa hamba ng pinto, sa unan.

Naalala kita sa lahat ng bagay na may kulay

at sa lahat ng bagay na ang kulay ay wala.

Santan

Pumunta si Gessa sa bakuran nila, pumitas ng isang kumpol ng santan sa halamanan ng lola niya, dinala sa likod-bahay. Pagkatapos, umupo siya sa duyan, saka tinikman ang mga ito. Tanaw na tanaw niya roon ang araw, kumukubli na sa Sierra Madre.

Nasa ikaapat na baitang siya noon, nang simulan niyang tikman ang mga santan. Sabi kasi ng lola niya, “Ang lasa ng santan ang lasa ng pag-ibig.”

Matamis at maasim, ito lang ang nakita ang ni Gessa na lasa ng santan, hanggang ngayon na nasa huling baitang na siya sa elementarya. Naiinggit tuloy siya sa kapitbahay nilang may blender, pakiramdam niya kasi, kung ibi-blender niya ito, mas malalaman niya ang lasa ng santan, ng pag-ibig. Kaya noong nakaraan, sinabi niya sa nanay niyang manghiram ng blender sa kapit-bahay, pero nagalit lang ito.

“Ba namang ‘yan na lang, ibi-blender mo pa.”

Kaya nasabi niya, siguro, magiging masaya siya pag nalaman niya ang iba pa nitong lasa.

Nang makatapos si Gessa nang kolehiyo, at maging isang chemist sa isang pabrika ng cosmetics, nagkaroon siya ng boyfriend. Si Reymond, una niyang boyfriend, dahil hindi siya nagpapaligaw noong nag-aaral pa siya. Sabi niya, “Istorbo lang iyan sa pag-aaral,” kaya nasasabihan siyang KJ.

Huling taon na ni Reymond sa chemical engineering, pero bago pa ito magtapos, nagkahiwalay sila. Napuno siya sa napakarami nilang problema, kawalan ng oras sa isa’t isa, selos, sumbatan, tampuhan, mga nakaraang paulit-ulit ibinabalik.

At noon niya nalaman ang isa pang lasa ng pag-ibig, kirot. Ngunit hindi siya naging masaya.

Ang larawan ay galing sa aking kaibigan, kay Vergilio Oliveros.

Inakay sa Likod ng Aircon

Sa mga umagang binubuksan ko ang faculty room

para ayusin ang aking mga gamit,

magpatugtog, magbudbod ng konting saya

sa naiwang mga papel sa mesa

sa may hinahanap na mga silya,

binabati mo ako ng “Magandang umaga.”

Sa mga tanghaling tirik na tirik ang araw

ngunit ramdam na ramdam ko ang lamig ng aircon,

dinig na dinig ko ang iniaalay mong oyayi

sa kabila ng salaaming pumapagitan sa atin,

pampahimbing sa pagod at pagkabagot.

Sa mga gabi, bago ako makipag-unahan

sa pagsakay sa bus na pa-Malinta Exit,

napipilit mo akong ngumiti,

magbawas ng bagahe.

Alam ko, isang umaga, isang gabi

o isang katanghalian,

hindi ko na maririnig ang iyong awit

dahil naging bahagi ka na ng hangin.

Alam kong hinihintay mo ang sandaling iyon,

sabik na sabik ka na,

ngunit ako, malulungkot ako,

hindi dahil mawawala na ang iyong oyayi

o dahil nawalan ako ng kaibigan

kundi dahil isa na namang patunay ang dumaan

na saglit lang kamusmusan.

Friggatriskaidekaphobia

Agosto 12, Huwebes

“’Wag na kayong pumasok bukas,” huminto sa pagdidikdik ng tawas ang nanay ni Joemar, saka tumingin sa kanila, naghihintay ng sagot.

Kumunot ang noo ni Joemar. Alam niya kung bakit, Friday the thirteenth bukas. Basta ganoon, Huwebes pa lang, pinag-iingat na sila nito. Pero iba ngayon, pinagbabawalan silang pumasok.

“Bakit?” nakakunot pa rin ang noo niya.

“E a-trese, B’yenes,” ipinamunas nito ng pawis ang laylayan ng damit— lumitaw ang maitim nitong bilbil.

“Sige, Nay. Pero ‘engeng pidoy, kahit twenty lang,” nakangiti si Kristina— tamad talaga, sa isip-isip ni Joemar. “Pang-load lang.”

“Oo,” bumalik sa pagdidikdik ang nanay nila.

Hindi kumibo si Joemar, at lumakad na sila ni Kristina. Nasa ikatlong na taon siya, at si Kristina naman ay sa ikalawa. Parehas silang section five, kaya panghapon sila parehas. Parehas matangkad na maitim. Mas mabarkada nga lang si Kristina kaysa sa kanya, at mas matalino raw siya kaysa rito,  sabi ng marami.

Agosto 13, Biyernes

Kahit pinakapilit si Joemar ng nanay niya, at ni Kristina, na huwag nang pumasok, nagpumilit pa rin siya.

“’Yaan n’yo na nga,” nagsalita rin sa wakas ang tatay niya. “Mag-iingat ka lang, a.”

Napangiti si Joemar.“Opo.”

Pumasok siya hindi dahil may quiz sila sa chemistry, dahil 10 points lang naman iyon; hindi rin dahil wala siyang gagawin sa bahay, dahil maganda ang pelikula ngayon sa 5 Max ng TV5; hindi rin dahil gustong-gusto na niyang makita si Joyce, kahit hindi naman siya nito kilala, dahil taga-section 1 ito; hindi rin para makaiwas siya sa terror teacher nila sa geometry na si Ma’m Amon; kundi dahil ayaw niyang magpabiktima sa gayong uri ng paniniwala. Ayaw niyang makisangkot at mapabilang sa mga Pilipinong biktima ng kung ano-anong kalokohan— mga text message chain na kailangan mong ipasa, dahil kung hindi, may mangyayari sa iyong masama, at kung ano-ano pa.

Sa klase, na-perfect niya ang 10 points quiz nila sa chemistry, at puring-puri siya ni Ma’m Amon, dahil ang galing-galing raw niyang mag-analyze.

Nang pauwi naman siya, nakapulot siya ng P500 sa tabi ng kanal. At nang malapit na siya sa kanila, hinabol siya ni Abby, kaibigan niya na taga-section 1.

“May nagpapabigay,” iniabot nito sa kanya ang isang dilaw na stationery na nakarolyo at may dilaw na laso, parang diploma. “Sige, ha? Me hinahabol ako,” tumakbo na ito.

Naiwan siyang nakanganga, nakakunot ang noo. Nasasabik na binasa niya ang nakasulat. Love letter pala, galing kay Joyce. Napangiti siya. Hindi niya malilimutan ang araw na ito.

Ang “Friggatriskaidekaphobia” ay ang takot ng isang tao sa “Friday the thirteenth.”

Siya

Nang una, tiningnan ko lang siya

at nang mapansin kong may dalamhati

sa pagitan ng kanyang mga pilik-mata,

tinitigan ko na siya.

Nakatingin din siya sa akin

tahimik na nakatitig, ngunit parang naririnig ko

bigat ng kanyang tinig,

parang humihiling

hatian siya sa lahat ng pasanin.

Naawa ako,

sinabayan ko siya sa pagluha.

May bukas pa, may pag-asa pa

sabi ng mga mata ko sa kanyang mga mata

at ngumiti ako, ngumiti siya

pinunasan ko’ng luha ko’t

pinunasan n’yang sa kanya

at nadama ‘kong dalawang bagay:

ako ang unang magmamalasakit sa kanya

at kailangan kong mag-ipon ng tapang at saya

panlaban sa pighati’t takot niya.

J

Walang bakanteng salamin sa CR ng Farmer’s, kaya hinintay ni Jane na makatapos sa pagpupulbo ang isang babae, saka niya tiningnang mabuti ang sarili sa salamin— maputi siya’t makinis; lampas nang konti sa balikat ang kulay burgundy na buhok, na marami-rami na ring split ends, dala ng kapaplantsa noong di pa siya nagkukulay; katamtaman ang tangkad at hindi kalakihan ang mga boobs.

Kinapalan niya nang konti ang eyeliner sa may kalakihan niyang mga mata, naglagay siya ng lip gloss, saka nagpatagi-tagilid. Nang makita niyang maayos na ang mga ito, ngumiti siya sa harap ng salamin.

Maganda siya, paniniwala niya, at sabi rin naman ng marami, bagama’t hindi pang-artista ang ganda. At alam din niya sa sarili niyang matapang siya, matatag ang loob.

Nag-vibrate ang Nokia C3 cell phone niya. Dinukot niya ito sa back pocket ng pantalon niyang Levi’s— 5:35 PM na.

Heart: san k n b? NBS n q

Nag-reply siya— w8 heart

Binilisan niya nang konti ang lakad. Ramdam na ramdam niya sa suot niyang Janeo shoes ang bawat hakbang niya.

Sa hagdanan ng National Book Store, nakita niya agad si James, naka-mohawk hairstyle at naka-leather jacket na itim. At sumigla ang pakiramdam niya. Niyakap siya ng kanang kamay nito. Okey lang naman sa kanyang halikan siya nito sa labi. Bakit, mag-boyfriend naman sila? Pero ayaw ni James. Ang gusto nito, kahit simpleng smack lang, gagawin nila pag wala nang nakatingin. Ayaw nitong bumaba ang tingin sa kanila ng mga tao, lalo na sa kanya— isa sa napakaraming dahilan kung bakit niya ito minahal.

“Sa’n tayo?” inayos niya sa pagkakasabit sa kaliwa niyang balikat ang Guess na shoulder bag.

“Food court na lang,” ang ganda ng tinig ni James— hinawakan siya nito sa kanang kamay— nagsalikop ang mga daliri nila, at napangiti siya habang bumababa ng hagdan.

Naalaala niya ang nabasa niyang quotation sa news feed sa Facebook, noong isang gabi— “When you are alone, just look at the spaces between your fingers, remember that in those spaces, you can see my fingers locked with yours forever.” Alam niya sa sarili niya, mga daliri ni James ang tinutukoy niyon.

Tatlong taon na sila ni James noong Oktubre 29, at napakabihira nilang mag-away. Kung mag-away man sila, maliit na tampuhan lang, at hindi lilipas ang araw nang hindi sila nagkakaayos. Laging si James ang nakikipag-ayos nang una, pero kalaunan, kahit ayaw niyang humingi ng paumanhin, ginagawa na rin niya.

Napakaganda ng relasyon nila. Magaling kasi silang magdala, lagi niyang pagmamalaki kina Lucy, Cara at Chloe. Idadagdag pa niyang  bagay na bagay kasi sila, sa pangalan pa lang, kitang-kita na— Jane at James, James at Jane.

Naiinggit nga ang mga ito sa kanya, pero hindi naman siya masabihan ng mga ito ng pam-bitter na banat na “Maghihiwalay rin kayo,” na madalas na banat ng mga ito sa iba, dahil talagang magagalit siya.

History instructor siya sa isang kolehiyong pangmarino, at Taglish ang gamit niya pag nagtuturo siya, kahit na English ang nakalagay sa silabus.

“Kaya nga Philippine History e, kasaysayan ng Pilipinas. Tapos ituturo mo sa English? Bakit, ano ba sa Pilipinas ang English? Part lang naman ‘yon ng history natin e. Filipino ang talagang bida, Tagalog. Saka di maa-appreciate ng bata pag English,” paliwanag niya tuwing tinatanong siya, na sa Taglish din nauwi, dahil hindi siya marunong sa purong Tagalog, ng talagang Filipino.

Natutuwa siya pag bumibilib sa dahilan niya ang nakaririnig, pero nagi-guilty rin siya maski paano. Dahilan lang niya kasi ‘yon, dahil ang totoo, mahina siya sa English. Natatakot siyang mapagtawanan siya sa maling grammar niya at umabot pa ‘yon sa faculty room. Hindi dahilan sa kanya ang dahil hindi English ang major mo e ayos nang magkamali. Naniniwala siyang pag nakatapos ng kolehiyo, English man o hindi ang major, dapat marunong mag-Ingles, dahil 6 o 9 units minor subject din ‘yon. At sa kanya, ang mali ay mali, anuman ang dahilan.

Si James naman ay isang IT expert, mula sa UE; maputi nang konti para sa isang lalaki at may pagka-Tsinito; mahilig sa musika, magaling kumanta, magaling maggitara at mahusay mag-drums.

“’Andami naman nito,” magkaharap na sila ni James— nakatingin siya sa mga pagkain sa mesa nila— siomai ng Master Siomai, pizza, fried chicken at French fries at Mcspaghetti at monster Cokefloat ng Mcdo, kutsinta at puto-pao, Nestle ice cream, kwek-kwek in stick— nasa food court na sila. “Mauubos ba natin ‘to, Heart?”

“Ayos lang ‘yan. Malay mo, last na ‘to?”

“Ano ‘ka mo?” nagulat si Jane— nagtaka rin sa di nito pagtawag sa kanya ng “Heart.”

“Sabi ko, baka di na ulit ‘to maulit,” diretso sa kanya ang mga mata ni James.

A, oo, kasi nga, uuwi muna siyang Cebu, at dalawang buwan din kaming di magkikita, sa isip-isip niya.

Natahimik sila. Tiningnan niya si James, nakayuko lang ito, nilalaro-laro ng straw ang tube ice ng Cokefloat.

“Kumain ka kaya,” nilagyan niya ng siomai ang styropor nito, ngunit tiningnan lang siya nito, parang tinatamad.

“More Than Words” na ng Extreme ang tumutugtog sa speaker. Siniglahan niya ang anyo niya, saka ngitian si James. “Uy, favorite mo.”

Ngumiti rin ito, hilaw nga lang. “Oo nga e.”

Nahilig siya sa mga kanta dahil kay James. Ngayon, pag papasok at uuwi siya, may nakapasak na earphone sa kanyang mga tenga. At pag nagpi-Facebook siya sa bahay, malakas ang tugtog sa YouTube. Kay James din niya nalaman ang mga trivia sa kanta, gaya na lang nitong sa “More Than Words,” na ito raw ang kaisa-isang love song na ginawa ng Extreme, dahil na-inlove ang gitarista nila. Kaya naman daw tinawag na “Eraserheads” ang banda nina Ely Buendia ay dahil binato sila noon ng propesor nila sa UP, tugtog kasi sila nang tugtog sa klase, at isa sa kanila ang tinamaan sa ulo ng pambura. At na literal na nagtatanong si Axl Rose sa kung ano ang lyrics nang banggitin niya sa “Sweet Child of Mine” ang “Where do we go now? Where do we go now?” At dahil walang may mas magandang ideya sa mga miyembro ng Guns N’ Roses, naging ganoon na nga ang lyrics ng kanta.

Kay James din niya naririnig ang magagandang pilosopiya at logic sa musika, gaya ng paano mo raw malalaman pag matanda ka na? Na ang sagot ay pag karamihan sa mga kanta sa bagong labas na songhit ay di mo alam. At bakit daw mahilig ang tao sa musika? Hindi lang daw dahil nakari-relax, kundi dahil nababalikan ang nakaraan. “Safe ka ro’n sa past, Heart. Safe do’n,” sabi nito nang sunduin siya nito sa eskuwelahan at nasa MRT sila.

“Ano ba’ng problema?” hindi na siya nakatiis.

Inihinto ni James ang pagsundot-sundot sa yelo, saka bumuntong hininga. “May sasabihin ako,” hinawakan siya nito sa kanang kamay, saka siya tiningnan sa mga mata— nakita niya sa mga mata nito ang pananamlay.

Problema ba ito? tanong ni Jane sa sarili. Kinakabahan siya. “Ano?”

“Gusto ko nang makipaghiwalay.”

“Ha? Bakit?” bigla niyang nasabi— parang lumakas ang tawanan ng mga nasa kabilang mesa, at nasira ang ganda ng awitin ng Extreme, at may kung anong kapangyarihang kumalat sa food court. Tama ba ang narinig niya? Hindi siya makapaniwala.

“Basta. Okey naman tayo. Masaya ako, di tayo nag-aaway. Walang problema. Pero ayoko na, Jane.”

Parang iba ang dating sa kanya ngayon ng boses ni James, at may kurot siyang naramdaman sa pagbanggit nito sa pangalan niya. Nakita niya ang pag-uga-uga ng mga pangarap niya, ng mga pangarap nila, na tatlong taon din nilang binuo— ang pagkakaroon nila ng kambal na anak, na maaari naman dahil nasa lahi nina James, na paglaki, ie-enroll nila sa UP College of Music; ang honeymoon nila sa Pagudpud, Ilocos Norte, dahil bukod sa maganda at mura ay hindi ganoong kapalasak, di gaya ng Baguio at Boracay; at ang napakarami pang pangarap.

“Sigurado ka ba?” napakuyom ang kaliwang kamay niya sa ibabaw ng pantalon niya, at nalukot ang panyong Pierre Cardin.

“Oo,” sagot ni James— at tuluyan na ngang gumuho ang lahat ng pangarap nila.

Inilayo niya sa kamay ni James ang kamay niya, at iniiwas niya sa mga mata nito ang mga mata niya. Napukol ang tingin niya sa kwek-kwek in stick, ngunit sa gilid ng mga mata niya, nakikita niya si James, nakatitig sa kanya, parang naghihintay ng sagot.

“Okey,” tumayo siya, dali-daling dinampot ang shoulder bag, at pinunasan ang mainit na bagay na tumutulay sa kanyang pisngi— ngayon lang niya namalayang umiiyak na pala siya.

Hindi siya lumilingon, ngunit binagalan lang niya ang mga hakbang niya. Naalaala niya ang sinabi ni Chloe nang makipag-break rito ang boyfriend nito— “Kung sino’ng nakipag-break, dapat, siya’ng makipag-ayos.” Alam niya, hahabulin siya ni James, at hihingi ito ng paumanhin at yayakapin siya. Kaya bigla na lang tumulo ang luha niya nang nakalabas na siya ng Farmer’s ay wala pa rin si James— walang humawak sa kanyang balikat, wala siyang narinig na “sorry,” at walang panyong Armando Caruso na ipinamunas sa kanyang luha. Nag-vibrate ang cellphone niya, at nasasabik niyang binasa ang text.

Lucy: GOD LOVES YOU, SEND THIS TO TWENTY FRIENDS AND…

Binura niya. Bakit ba marunong pa kayo sa Diyos? Bumalik sa menu ang cellphone, at nakita niya ang picture nila ni James, noong mag-concert ang Eraserheads— nakaakbay sa kanya si James, at parehas nilang suot ang mga paborito nilang damit— green jacket na may hood ang kay James, at suot naman niya ang blue blouse niya na Folded & Hung. Mag-aapat na buwan pa lang silang noon. 6:45 PM na sa cellphone niya.

Madilim na, at masiglang-masigla na naman ang Cubao— malalakas ang busina ng mga sasakyan, panay ang silbato ng isang opisyal ng MMDA, at ang dami nang pasahero. Isang bus na pa-Novaliches ang dumaan, at naiwan ang makapal na itim na usok.

Pinunasan niya ang luha niya, saka siya umakyat ng hagdan.

Siksikan na naman ang mga pasahero sa MRT. Pinilit niyang sumiksik sa kabilang pinto. Ayaw niyang makita ng ibang pasaherong umiiyak siya. Malakas ang tugtog ng “Love You Like A Love Song” ni Selena Gomez sa cellphone ng katabi niyang babae, na naka-PE uniform ng FEU.

Dinukot niya sa bag niya ang cellphone niya, tiningnan ang mga picture nila ni James— may kuha sila noong mag-concert sa Araneta si Jay Sean; may kuha sila noong mag-date sila sa MOA, noong nanood sila ng “The Avatar;” may kuha sila noong lumaban sina James sa battle of the band sa Pasig; at kung saan-saan pa. Nakaramdam siya ng kurot sa damdamin niya nang maisip niyang, hindi na niya boyfriend si James— kundi ex boyfriend. Parang di pa siya makapaniwala.

Binuksan niya ang inbox niya— puro “Heart” ang nakalagay. Diniinan niya ang pindot sa pang-ibabang arrow, at binasa niya ang natapatang mensahe.

Heart: bsta Heart, kung lhat ng tao aawyin k, aq ung khuli-hulihang ta0ng aaway sau..xmpre, aq rin ung pinkaunang magttanggol sau..

Napangiti siya, at tumulo na naman ang luha niya. Mas mainam nang maghiwalay nang may pinag-awayan, matatanggap mo, pero ‘yong wala, ‘yong ayos lahat, napakahirap pala, sa loob-loob niya. Naalaala niya kung paano niya ipagmalaki kina Chloe ang relasyon nila ni James, at kung gaano siya kinaiinggitan ng mga ito. Mapapahiya siya. Pero bakit parang di siya nakararamdam ng takot? Dahil ba alam niyang magkakaayos sila?

“Bad Romance” na ni Lady Gaga ang tumutugtog sa cellphone ng katabi niya. Sumunod ay “Super Bass” ni Nicki Minaj, tapos “Waking Up in Vegas” ni Katty Perry, saka “Baby” ni Justine Bieber, at kung ano-ano pang pop song. Kaya nagulat siya, nang nasa Shaw na sila, nang ang tumugtog ay “Heaven Knows” ni Rick Price.

“Mas magaganda ‘yong mga kanta dati. Classic. For instance, Em El Ti Ar, Celine Dion, Rod Stewart. Unlike ng mga kanta ngayon, magaganda lang, pero fading agad. ‘Yon bang mga kanta ni Justine Bieber. Mga apoy sa posporo. Sa umpisa anlalakas, pero after a while, wala na. Unlike ng classic songs na apoy sa katol, mahina lang pero pangmagdamag,” parang narinig niya ang magandang boses ni James.

Ninamnam niya ang lyics ng kanta, ang tinig ni Rick Price, ang tiklado ng piyano, ang kalungkutan. At tumulo na naman ang luha niya.

My friends keeps telling me, that if you really love her, you’ve gotta set her free, and if she returns in time, I’ll know she’s mine.

Naalaala niya ang mga pagkakataong nag-aaway ang mama’t papa niya, tapos magtiti-text siya kay James ng sad face. Agad itong tatawag, para kantahan  o tugtugan siya. At pagkatapos, kaya na niyang ngumiti.

Pagdating na pagdating niya ng bahay, dumiretso agad siya sa kuwarto niya, at binuksan ang Facebook account ni James— gusto na niyang makita sa malaking screen ang mukha nito, gusto na niyang makita ang mga status nito. Pero ayaw ma-log-in, kahit ilang ulit niyang sinubukan. Binuksan na lang tuloy niya ang account niya. Pagdating doon, tiningnan niya ang account ni James. Lumabas ang display photo nito, nakaharap sa drum set. Tiningnan niya. Nag-error. Tiningnan niya uli. Nag-error na naman. Tiningnan niya ang mga comment nito sa mga picture nila. Nagulat siya. Wala na roon ang picture ni James. Pangalan at comment na lang. Nag-deactivate ito ng account. Napakagat ng labi si Jane, at napiga niya ang mouse ng kompyuter.

Pagkahiga niya, nang ang lamp shade na lang ang nakasindi, nagpatugtog siya nang nagpatugtog sa cellphone niya— puro mga paboritong kanta ni James— Extreme, Michael Learns To Rock, Rod Stewart, Guns N’ Roses, Eric Clapton. At maya’t maya siyang napapaluha, habang yakap-yakap ang Domo pillow na regalo nito sa kanya noong thirty-fourth monthsary nila.

Tinext niya si James— heart? :’(

Wala na siyang pakealam sa prinsipyo ni Chloe. Hinihintay niyang maputol saglit ang tugtog, na parang nagbibigay galang sa pagdating ng isang espesyal na mensahe, pero hindi ‘yon nangyari. Nainip siya. Tiningnan niya sa sent box ang message niya— 9:25 PM. Tiningnan niya ang oras sa menu— 9:35 PM na. Tulog na kaya? Pinatay niya ang music, at tinawagan niya ito.

“The number you have dialed is either unattended, or out of coverage area, please try your call later. The number you have dialed is either unattended, or out of coverage area, please try your call later,” parang iniinis siya ng boses ng operator.

Napiga niya ang cellphone, at naihagis niya sa dingding ang unan. Ihahagis na rin sana niya dapat ang cellphone, pero pinigilan niya ang sarili niya, nang maisip niyang mawawasak ‘yon, at kakailanganin na naman niyang bumili ng bago.

Kinabukasan, maaaga siyang pumasok, hindi dahil pangalawang linggo na ng eskuwela at regular na ang klase, kundi dahil gusto niyang patunayang kaya na niya, na inubos na niya kagabi ang mga luha niya, at na mula ngayon, hindi na siya iiyak ng para kay James. Kung ayaw mo sa akin, ayoko na rin, sabi niya sa sarili.

Mag-a-attendance na sana siya nang biglang mahatak ng isang pangalan sa class list ang kanyang pansin— James Surigao. Isang bagay ang namuo sa isip niya. Minadali niya ang pag-a-attendance.

“O, Mr. Surigao, bakit kailangang pag-aralan ang buhay ni Rizal?” tanong niya agad, pagka-attendance.

Nagkaingay ang klase. Kinabahan agad ang mga estudyante.

“Ma’m,” nahihiya itong tumayo— mataba ito at maraming tagyawat, “kasi po nasa kurikulum.”

“Bakit nga nasa kurikulum?” bumaba siya sa platform, saka lumakad sa makitid na daan sa gitna, sa pagitan ng mga silya. “S’yempre di naman ‘yan ilalagay d’yan ng CHED kung wala lang, di ba?”

“Di ko alam Ma’m e,” kita na sa tono nito ang inis.

“Di mo alam? Okey, remain standing,” itinago niya ang di mapigilang ngiti.

“Ouch,” narinig niyang bulong ng isa.

“Ano ba’ng tanong? Ano ba’ng tanong?” bulong ng nasa unahan.

Tumingin uli siya sa class list, kunwari, naghahanap ng pangalan. Tinawag niya ang isa pang James— dalawa lang ang James sa seksiyong ito. “O, Mr. Zuñiga.”

Isang maputing lalaki, na maskulado pero mukhang bading, ang tumayo.

“O?” tiningnan niya ito sa mga mata. “Ano na?”

Nagkamot ito ng kilay, at nakita niyang tinuhod ang katabi.

“Don’t wait for their answer. College na kayo,” napangiti na naman siya— mahihina naman pala ang mga James e, sa isip-isip niya.

Sa sumunod niyang mga klase, ganoon pa rin ang tanong niya pag “Life, Works and Writings of Jose P. Rizal” ang asignatura, at kung “Philippine History” naman, “Bakit kailangan pang pag-aralan ang kasaysayan ng Pilipinas sa kolehiyo e elementary pa lang tayo, pinag-aaralan na natin ‘yan?” At laging walang nakasasagot. Kaya tuwang-tuwa siya. Hanggang sa mapaisip siya, natutuwa nga ba siya? Na agad din niyang sinagot, “Oo, natutuwa ako.”

Madilim na, at isa na lang ang klase niya, “Philippine History.”

Tumingin siya sa class list na hawak niya kung may James. ‘Ayun, merong isa— Anthony James Santiago. Sayang at isa lang, pero ayos na ‘to, kesa wala. “O, Mr. Santiago,” inilapag niya sa mesa ang class list, at tumayo siya, “Why do we need to study the history of our country?” pinilit niyang mag-Ingles, at natuwa naman siya na nagawa niya.

Walang tumatayo.

“Mr. Santiago, nasa’n ka ba?”

“Ma’m,” may tumayo sa unahan— matangkad na payat, parang leeg ng gitara, maputi at may mainipis nang bigote.

“Why do we need to study the history of our country?” lumakad siya palapit dito.

“Para sa ikauunlad po natin, para humusay pa tayo,” parang nahihiya ito.

“Para sa ikahuhusay? Bakit, kailangan n’yo ba ‘to sa barko? Ano’ng maitutulong ng mga pangyayaring ‘yan pag nasa barko na kayo? Nagagamit ba ‘yang salbabida?” ngumiti siya, saka ibinuka nang konti ang mga kamay. “Si Lapu-lapu, si Macario Sakay, ano’ng maitutulong nila sa inyo?”

“E Ma’m,” parang nahihiya pa rin ito— napansin niyang may pagkahukot din ito, “hindi naman po tayo dapat magpakulong sa tinapos natin, na komo marine major ka e ‘yan na lang nang ‘yan alam mo. Saka Pilipino rin po kasi tayo, obligasyon nating malaman ‘yong mga bagay na part ng pagiging Pinoy natin.”

Sigawan ang mga estudyante niya, nagpapalakpakan, nagpapadyakan, may nagkakalampag ng silya.

Natahimik siya.

Dinukot niya sa bulsa niya ang cellphone niya, kunwari may tumatawag. “Excuse lang,” dali-dali siyang lumabas ng silid, pumasok sa CR, at nag-iiyak.

Mga Kinaiinggitan Ko sa Butiki

Kinaiinggitan ko ang lahat mong kakayahan:

ang napakapayapa mong pagtakbo, paglakad

sa mga kisame at haligi ng bawat tahanan,

payak man o magarbo, dampa man o mansiyon,

ang matiyaga mong paghihintay

sa nagruruwedang kulisap

na naglalaro sa masayahing liwanag,

ang malamig mong tinig

na uyaying kayganda sa kaluluwa

lalo’t nakalatag na ang dilim

at ang diwa’y pumalaot na sa panaginip.

Ngunit higit sa lahat, kinaiinggitan ko

ang tapang mong isakripisyo

ang isang tapyas ng iyong pagka-butiki

para sa kapakanan ng mas malaking bahagi.

Alam ko, paulit-ulit mo itong gagawin,

hangga’t may nakikilala kang krisis,

titiisin ang hapdi, sumbat, pangungutya’t pangungulila

kasabay ng mala-haliging paniniwala’t katatagan

na bukas-makawala

mag-uusbong ng bago at mas marikit

ang lahat ng iyong pagpapakasakit.

Mula sa Napopoot na Pine Tree

Matapos ninyong lagutan ng ugat at kabuluhan

mga kapatid ko rito sa Baguio

tuluyan kong napagtanto

‘singkapal ng katawan ng kawayan

pagmumukha ninyo

at ‘singkitid ng dahon ng ipil

inyong pag-iisip.

Pangahas kayo’t padalos-dalos

at sa sagad sa ugat na kamangmangan,

di niyo nga mapagtatantong

sa amin nanggagaling ang buhay ninyo’t hininga

na sa pagpatay sa amin

isa-isa ninyong kinikitil

mga kaibigan ninyo, anak, asawa,

at di niyo mauunawaang

kami ang tagatala ng kasaysayan.

Di niyo pa nasisilayan ang mga ulap

naiintindihan na namin ang pighati ng mga uwak

at pagkaligalig ng mga bulalakaw.

Ngunit hinti pa tapos ang laban, gaganti kami,

ipararanas namin sa inyo ang paghihirap

na sisimulan namin sa katotohanang

ang perang kinatas niyo sa aming katawan

na ipinaglalaban niyo ng patayan

ipinagpapalit sa dangal

ay kailan man, hindi niyo maipampapasak

sa nagmamakaawang sikmura.