Student’s Evaluation

“Ma’am, kamusta sa’yo si Adora?” sabi ko kay Ma’am Bells. Nasa faculty room kami. Nagri-record ako ng seatwork sa laptop ko, nasa harap naman siya ng salamin. Nag-a-eye liner.

“’Ay, naku! Hindi ko alam ang mga pangalan nila,” tumingin siya sa akin. “Alam mo kung bakit?”

“Bakit po?”

“Kasi, dati, sabi sa’kin sa evaluation, may favoritism daw ako. Kasi, ‘yung ibang estudyante, tinatawag ko sa pangalan. E ano’ng magagawa ko? E sa natandaan ko, dahil pala-recite. Kaya ngayon, hindi ko sila tinatawag sa pangalan nila. At ni hindi ko alam ang mga pangalan nila. Malalaman ko lang pag halimbawa, ‘A, ikaw si Ganito…,’ o tapos, titingnan ko sa class record. ‘Bagsak ka sa’kin, a.’ ‘Yon, Sir. Gano’n ako.”

Itatanong ko sana kung papaano niya nalalagyan ng grade ang recitation kung hindi niya kilala ang estudyante. Pero hindi na ako kumibo. Tiwalang-tiwala siya sa estratehiya niya. Baka ma-offend lang siya pag nagtanong ako.

“Ten years ago na ‘yung comment na ‘yon sa’kin, Sir. And up to now, dala ko ‘yon. Hindi ko na tinatandaan ang mga estudyante!”

Isa iyon sa pinakanatatandaan kong pag-uusap namin ni Ma’am Bells. Marahil, natandaan ko iyon dahil sa bitterness niya sa evaluation. At sa maling pagtingin na madalas kong marinig sa mga titser…ang pag-aangkop ng teaching method para sa evaluation, sa halip na para sa mga estudyante.

Sa tantiya ko, nasa 35 taon na si Ma’am Bells. Maiksi ang makapal niyang buhok. Madalas siyang naka-blouse na light color. Makinis sana siya kung hindi lang dahil sa mga marka ng tagyawat sa kanyang mukha.

Sampung taon na siya sa unibersidad na iyon, private university kung saan siya nagtapos ng college. Ako naman, newly hired. Nitong June lang. Part-timer lamang ako. 9 units lang.

Isa pang usapan namin ni Ma’am Bells na natatandaan ko ay iyong 10:30 ng umaga, bago siya pumasok sa next period niya. Ang klaseng papasukan niya ang first period ko, pang-7:30 to 10:30 ko. Siya ang sa second period.

“Takot nga ‘yung mga ‘yon sa’yo, Sir,” sabi niya. Nagsusumbong pala sa kanya ang mga bata, dahil siya ang adviser. “Lagi raw kasing mali ang sagot nila.”

“Papa’no naman kasi, Ma’am, ginagawang subjective. Ngunit Filipino, akala, subjective na. E science ang Filipino, linguistic. May tama at mali. O kundi naman, ‘yung sagot nila, hungkag. Sentence lang. Pag hinawi ko ‘yung sentence, walang laman.”

“Saka sabi ko nga sa kan’la, okey lang magkamali. Kasi, estudyante pa lang sila.”

Tumango ako.

“Kausapin mo na lang din ulit sila, Sir,” sabi niya. “Para din ‘yan sa evaluation mo.”

Mabait naman si Ma’am Bells. Masarap tumawa. Palabiro. May mga ilang bagay lang talaga akong ayaw sa kanya. Hindi personal. Kundi sa pagtuturo.

Madalas, parehas 7:30 ang first period naming dalawa. Sa iisang building. At madalas, dumarating siya nang 7:20. O kung minsan, late nang ilang minuto. Magmi-make-up pa siya. Ako, 7:40, umaakyat na ako. Pero 7:00, nasa school na ako. Siya, umaakyat siya nang siguro, 8:00 na. Nakikita ko minsan dahil magkatapat lang kami ng classroom. Kawawa naman ang mga estudyante. Kalahating oras na naghihintay.

45 units si Ma’am Bells. Normal iyon sa unibersidad na iyon. Nagulat nga rin ako noong una. Pag may accreditation, nagiging 24 units ang 45 units o higit pa na hawak ng mga titser. Ang galing. Lusot.

Tulad din si Ma’am Bells ng ibang titser. Dahil puro 3 oras ang klase roon, at mataas ang mga load, isang oras lang silang nagtuturo. Ang dalawang oras, kombinasyon ng breaktime, early dismissal, late na pagpasok ng titser, at OBE (Out-come Based Education). Pero natural, sa dami nang tsitsekan, ang mga ipina-OBE, hindi na tsinetsekan. Kinukuha na lang ang pangalan. Perfect na.

Hindi ko rin siya nakitang nag-prepare man lang ng lesson o sa kung anomang may kinalaman sa pagtuturo. Hindi ko naman sinasabing dapat, laging nakikita ng coteacher na naghahanda sa pagtuturo ang coteacher niya. Maaari namang kasing sa bahay siya naghahanda. Pero iyong kahit minsan, hindi mo nakitang naghanda, gayong araw-araw, nakikita mo, iba na yata iyon.

Isang umaga, pagdating ko sa faculty room, nandoon na si Ma’am Bells. Madalas, ako ang unang tao sa faculty room. Pero ngayon, siya.

Nakabukas ang netbook niya, tumutugtog nang mahina ang ‘It’s All Coming Back’ ni Celine Dion. Ipinatong ko sa kabilang mesa ang backpack ko, at pinanood ko siya.

Nakaitim na blazer siya. Noon ko lang siya nakitang naka-blazer. Hindi naman maginaw. Mahina niyang binabasa ang nasa slide ng PowerPoint presentation niya. Sa tabi ng netbook, isang textbook. Biology marahil, dahil iyon ang itinuturo niya.

Sa saglit na panonood, naramdaman kong parang hindi siya ang Ma’am Bells na halos araw-araw kong nakakakuwentuhan. Hindi ako sanay na ganoon siya.

7:20, nang marami-rami na kami sa faculty room, nag-CR ako. Pagbalik ko, napansin ko ang nakapaskil sa board. Letter, mula sa Guidance Office. Payagan daw ang mga estudyante pag pinababa ng GO para sa student evaluation sa kani-kanilang teacher. Ang petsa, Agosto 18 hanggang Agosto 22. Isang linggo na lang bago ang Agosto 18.

Naunawaan ko ang lahat.

Iyon lang, at nasira na ang umaga ko.