Sukli sa Tip

“O, Pag-asa! Pag-asa!” sabi ng dispatser, pagkakita sa kay Nanet.

Nag-una-unahan sa loob ang mga pasahero. Siya, kahit kababae niyang tao, bumakrayd siya. At lumakad na ang traysikel.

Wala pang limang minuto, pumara na siya. “Kuya, tabi lang.”

“Kuya” lagi ang tawag niya sa mga tsuper, dahil naniniwala siyang mas nakababata ito, kaysa sa “Manong.”

Huminto ang traysikel, ngunit di naputol ang ugong nito— nakihalo lang sa di kalakasang huni ng mga kuliglig, sa boses ni Marian Rivera sa soap operang “Marimar” sa telebisyon at sa tawanan ng mga tambay sa kalapit na tindahan.

Dumukot siya ng sampung pisong barya sa bulsa ng pantalon niyang dalawang araw na niyang suot. Nakahanda na ang sampung piso niya— pagbaba pa lang niya ng bus, inilalagay na niya iyon sa bulsa niya. At dapat laging sakto, para hindi na mahirapang magsukli si Kuya.

Iniabot niya ang sampung piso. Dumukot si Kuya sa belt bag ng panukli.

“Hindi na,” hinawakan pa niya sa balikat si Kuya, ngumiti ito, at pinalakad na ang traysikel.

Nuwebe lang ang pamasahe, pero lagi, hindi na niya kinukuha ang sukling piso— tip na niya iyon kay Kuya. Alam niya kasi kung gaano kahirap mamasada pag gabi, dahil madalas iyong sabihin sa kanila ng tatay nila. Kaya nga laging ibinibilin nito sa kanilang mag-aral nang mabuti, para paglaki nila, di sila maging tricycle driver.

Makalipas ang isang buwan…

“O, Pag-asa! Pag-asa!” sabi ng dispatser, pagkakita sa kanya.

Nag-una-unahan sa loob ang mga pasahero. Bumakrayd siya, at lumakad na ang traysikel.

Wala pang limang minuto, pumara na siya. “Tabi lang.”

At pagkababa niya, nag-abot siya ng sampung piso— din a niya kinuha ang sukli.

Noong nakaraang linggo, nasalpok ng trak ang traysikel nila— nasa ospital pa ang tatay niya hanggang ngayon, masama ang lagay— at nasira rin ang traysikel nila. Pero nakakaya pa rin nila sa pagtulong-tulong ng asosasyon ng SAPTODA.

Pagkababa niya, lumakad na ang traysikel. At habang naririnig niya ang papahinang ugong nito, naalaala niya ang pisong tip. At napansin niyang parang lumalakas ang kantahan at tunog ng gitara ng mga tambay sa katabing tindahan.

Balot ni Inang

Tinanong mo sa akin

kung bakit gusto kitang tawaging “Inang”

at hindi naman ako nag-atubiling

sabihin sa iyong

nasa iyo’ng karaniwang hitsura

ng mga mapagmahal na lola—

may nakahahawang mga ngiti

sa mga mata at labi

malamyos  kung bumigkas ng “iho”

kulubot ang balat, hukot ang likod

at kulay ulap ang buhok.

Inang, Inang

hindi ang mabangong sabaw ng iyong balot

o init nitong nanunuot, gumagapang sa palad

o manamis-namis na suka’t

pag-asam sa paglakas ng tuhod

dahilan kung bakit madalas akong umupo

sa iniaabot mong gusgusing plastik na bangko.

Hindi rin ang lungkot at hiwaga ng gabing

gustong-gusto ng mga naglilingkod sa sining, Inang

sanhi kung bakit

nakikipagkuwentuhan ako sa iyo

bago umuwi sa aming tahanan

at ihimlay sa higaan

nangangalay na kaluluwa’t katawan.

Hindi ang mga ito, Inang

dahilan kung bakit inilalaan kong

ilang minuto ng malungkot kong gabi

sa iyong puwesto

doon sa tabing-kalsadang binabantayan

ng nakadipang poste ng kuryente

kapit-bahay ng bunton ng basurang tagpuan

ng mga payat na pusang

kalye ang tahanan

kahawak-kamay ng nilulumot na esterong tinatawiran

ng maliligalig na ipis

at tinititigan ng ilaw

ng paisa-isang trak at traysikel

kundi ang mga kuwento mo’t pilosopiya, Inang

mga aral mong hindi ko kayang bayaran

pakyawin ko man araw-araw

tinda mong balot, sigarilyo’t kendi.

At sa mga pag-uusap natin, Inang

lagi nang nakaabang

hanging amihan

upang agad punasan

luha sa aking mga mata

gaya noong sabihin mong

kulang pang pambili mo ng gamot

kinikita mo, sa pagtitinda ng balot

habang nanginginig iyong mga kamay

na inilalagay sa nakatiklop na dahon

ng namumutlang diyaryo

gamunggong mga asin, balot at nakasupot na suka

at nang sabayan ng atungal ng trasyikel

malungkot mong tinig

nang sabihin mong, ayaw mo sa umaga

sapagkat nagbibigay ito

 ng huwad na pag-asa.

Alam kong bahagi ka na ngayon, Inang

ng hanging amihan

kapiling ng gabi

binabantayan mga pusang lansangan

nag-aabang sa luha ng mga mahihina.

Alam mo, Inang

mula nang mawala ka

ang dami ko nang balot na natikman

pero di ko pa rin malasahan

linamnam ng balot na iniaabot

ng naginginig mong mga kamay.

Sa Malakas na Ulan

Wala ako, ni katiting na ideya

kung anong taon ito magaganap

kung anong buwan, kung anong araw

kung dahan-dahan ba ang sintomas

o gaya ng kidlat— biglaan

pero natitiyak ko

sasapit ang araw

na maliligo ako sa ulan

sa malakas na malakas na ulan

di alintana ang pagbangga

ng mga luha ng langit sa aking balat

habang nakatingin sa mga ulap

at may luha sa mga mata

tatamarin akong kumilos

tatamaring sumilong

pero patuloy, paulit-ulit akong magtatanong

sa langit, sa mga butil ng ulan

sa malamig na hangin, sa mga ulap

kung para saan ba ang buhay

kung patas ba ang buhay

kung bakit malupit ang mga tao

pero alam ko, tititigan lang ako ng mga ulap

hindi sasagutin, hindi ngingitian

hindi tutulungang makaunawa't matuldukan ang paghihirap

at sa sandaling iyon

hihinto na ako sa pagtatanong

at hihiling na lang ako ng isang bagay

sana, sana ibuhos pa niya ang ulan

malakas, humahampas

sumusugat sa balat

nakapagpapamanhid ng utak

dahil gusto kong sakmalin ako ng lagnat

iyong nakapapaso, iyong nag-aapoy

nang matapos na ang aking paghihirap

nang masagot ko na ang  aking mga tanong.